MES (Üretim Yönetim / Yürütme Sistemi); Akıllı üretim, MES ile başlar

Pandemiyle ivmelenen dijital dönüşüm, var olmaya devam etmek ve varlıklarını geleceğe taşımak isteyen işletmeler için artık bir zorunluluk. Dijital dönüşüm, kalite, verimlilik, maliyet ve zaman tasarrufu yapmak, üretimlerini, karını ve yatırımlarını büyütmek, bütün iş süreçlerini denetlemek ve Endüstri 4.0 yolculuğunda ‘akıllı’ olma iddiasındaki tüm işletmelerin tercih edeceği bilişim teknolojilerinin başında; “Üretim Yönetim / Yürütme Sistemi (MES) geliyor. Uzmanlar, akıllı fabrikaya dönüşümün kilit taşı olarak dikkat çeken MES’in, 2022’de de takip edilmeye devam edilen teknoloji trendlerinden biri olmaya devam edeceğini öngörüyor.

İşletmeler artık, yalnızca kendi sektöründe ve pazarında değil, küresel pazarda da rekabet etmek zorunda. Küresel pazarda rekabette, Ar-Ge ve inovasyon zorunluluk haline gelirken; üretim giderek daha da zor ve karmaşık hale geliyor. Dolayısıyla işletmelerin hızla dijital dönüşmesi, ürün yaşam döngüsü yürütme işlemini; doğru talimatlar, gerçek zamanlı veriler, üretim bilgileriyle yönetilebilmesi için daha fazla kontrol, uyumluluk, pazara sürüm ve görünürlük gereksinimini karşılayan bilişim teknolojilerine ihtiyaç var. Bu gereksinimi karşılan teknoloji trendi olarak ise MES öne çıkıyor. İşletmeler, malzemelerin izlenebilirliği, üretimde verimlilik elde etmek, kağıtla veya manuel işlemler nedeniyle yapılan hataların önüne geçmek, verilere çok hızlı ulaşarak analiz için MES’e ihtiyaç duyuyor.

MES’e entegre yazılımlar
MES’in işlevselliği ve kapsama alanları: Dijital dönüşen ve hızla büyümeyi hedefleyen işletmelerin rekabette öne çıkmalarını sağlıyor. MES, süreç tanımlarının yönetimi, kaynak planlaması, iş yürütme ve gönderimi, veri toplama ve analizi, ekipman duruş süresi yönetimi, ürün kalite kontrolü, malzeme izlenmesi,  zaman çizelgesinde programın maliyetini rapor etme gibi birçok işlevsel alanda çalışabiliyor. MES ayrıca atölye ve kurumsal sistemler (örneğin; ERP, PLM) arasında bir bağlantı unsuru haline geldi. Geleneksel kâğıt tabanlı sistemleri MES ile değiştiren şirketler, gerçek zamanlı olarak istisnalarla başa çıkabiliyor. Böylelikle parti kayıtları ve cihaz geçmişi kayıtları üretim sonrası değil, imalat devam ederken gözden geçirilebiliyor.
Otomasyon içeren endüstrilerde MES, bir ERP sistemi (Kurumsal Kaynak Planlama) ile bir SCADA (Denetleme Kontrol ve Veri Toplama) veya makinelerin otomasyonunu kontrol eden proses kontrol sistemi arasında bir ara agregasyon ve yönetim köprüsü sağlıyor.

Diğer karmaşık montaj ve sipariş endüstrileri için MES, üretim yönetimini CAD / PLM’deki mühendislik konfigürasyonlarına, spesifikasyonlarına, ERP’deki stok yönetimine entegre eden bir köprü görevini üstleniyor. Fabrika düzeyinde yönetme ve izleme süreçlerini kontrol eden MES, gerçek zamanlı olarak robot, makine monitörleri ve işçilerden dakikalık olarak tüm üretim bilgilerini alıyor.
Bir üretim yürütme sisteminin amacı; verimliliği arttırmak, ürün üretim sürecinin süresini azaltmak. MES ve ERP yazılımlarının entegre edilmesiyle fabrika yöneticileri zamanında, uygun maliyetli ve kaliteli bir şekilde teslimatının sağlanmasını proaktif bir şekilde kontrol edebiliyor.
İşletmelerin değişim hızıyla başa çıkmasını ve değişim yönetimi ihtiyacını karşılayacak MES, malzeme izlenebilirliği sorunlarını çözmeyi, bilginin gecikmesini önlemeyi, yararlı analizleri elde etmeyi, kağıt tabanlı veya manuel süreçlerin yüksek risklerinden, hata paylarından kurtulmayı ve istenilen üretim hacmine ulaşılmasını sağlıyor.
MES, ayrıca sayıca az olan kaynakların çözüm odaklı ve etkili şekilde kullanılmasını da sağlıyor. Üretim yönetim sistemiyle tüketicilerin talep ettiği şekilde hizmet ve mal üretiminin belirlenmesi için gereken analizler yapılabiliyor. MES kullanan işletmeler, makine ve teçhizatlarını en verimli şekilde nasıl kullanabileceğini öğrenme fırsatını yakalıyor.

MES’in işletmeye bir diğer faydası; stok ve kalite kontrolü gibi aşamaların daha planlı yapılabilmesi. MES’in planlanması, üretim emirlerinin sağlıklı işlemesini sağlıyor. MES, işletmenin halihazırdaki teçhizat ve insan gücünün kapasitesine göre planlıyor. Üretim sürecinde ve sonrasında kalite kontrol işlemlerinin takibini kolaylaştıran MES, araç gereçlerin bakım süreçlerinin takip edilmesini, maliyetlerinin daha kolay hesaplanmasını ve ayrıca fason üreticiler üzerinden yapılan çalışmaların, rahatlıkla takip edilebilmesini de sağlıyor. Talep edilen siparişlerin üretim aşamasının ne durumda olduğu, stok ve kalite kontrollerinin yapılması gibi süreçleri de sağlıklı yönetmeye imkan tanıyan MES ile işletmeler; iş sürecinde gerçekleştirilen maliyetleri, direkt olarak ürün maliyetlerine yansıtabiliyor.

* Sipariş karşılama yöntemleri: Üretim işletmeleri, sipariş karşılamada farklı üretim yöntemleri kullanırlar (ETO-Engineer-to-Order: Mühendislik çalışmalarına dayalı sipariş karşılama. CTO-Configure-to-Order: Mevcut ürün üzerinden konfigürasyon değişiklikleriyle sipariş karşılama. MTS-Make-to-Stock: Daha sonra gelecek siparişleri karşılanması amacıyla stoğa üretim. MTO-Make-to-Order: Mevcut ürün portföyü kullanılarak siparişe dayalı üretim. ATO-Assemble-to-Order: Hazır parçaların sipariş özelliklerine bağlı olarak birleştirilmesi). İşletmeler tek bir yöntem kullanabileceği gibi (örneğin; MTO) birden fazla yöntem de aynı anda kullanılabilir (örneğin;  ETO, CTO). Tüm bu operasyonlarda ERP’nin yanı sıra MES çözümleri üretim operasyonlarının yürütülmesi ve üst seviye sistemlerle veri alışverişinde önemli rol oynuyor.

* MES sipariş karşılama yöntemlerinin yanı sıra şu modül ve fonksiyon altyapısını da sunar: Ana veri ve kaynak yönetimi, sipariş kabul, sipariş yönetimi, ihtiyaç planlama, sipariş karşılama süre hesaplama, kapasite ihtiyaç planlama, üretim kaynak ve araçlarının kullanabilirlik kontrolü, sipariş yayınlama, grafiksel planlama, sıralama, iş merkezi ve işgücü planlama, transfer, nakliye planlama ve kontrol, iş emri belge yaratma, üretim ve makine verileri toplama, çalışan zaman bilgileri toplama, üretim emri görüntüleme, uyarı, bilgilendirme, üretim kontrol (raporlama, istatistik), bakım, kalite ve belge yönetimleri, geriye doğru izlenebilirlik.
* Kaynakça: https://www.edtcenter.com/post/mes-%C3%BCr%C3 %BCn%C3%BC-mod%C3%BCl-ve-fonksiyon-yap%C4%B1s%C4%B1

MES ve Endüstri 4.0 Entegrasyonu: Günümüzün rekabet koşullarında yalın bir üretim süreci, işletmeler için her zamankinden daha da önemli. Üretim tabanı ve iş sistemleri arasında bilgi paylaşımı, üreticilerin yeni verimlilik seviyelerine ulaşmasını sağlayabiliyor. Üretim süreçlerini yönetirken nesnelerin, araçların, makinelerin, teçhizatların birbiriyle ve akıllı cihazlarla (akıllı telefon, tablet, bilgisiyar vs.) bağlantılandıran Nesnelerin İnterneti (IoT) teknolojileri ve üretim yönetiminin ince ayarını sağlayan MES, Endüstri 4.0’a doğru atılan önemli adımlardan. IoT ve daha iyi veri süreç entegrasyonu ile operasyonların ince ayarlanması için daha fazla fırsat sunan MES ile endüstriyel üreticiler, maliyet düşüşü, iş katmanı ve üretim katmanı arasında gerçek zamanlı bilgi alışverişi, genel ekipman verimliliğini (OEE) artırma, döngü sürelerini azaltma ve iyileştirilmiş karar alma için daha iyi görünürlük sağlayabiliyor.
Uzmanlar; yapay zeka ve 3D teknolojileri, Büyük Veri (Big Data), sanal gerçeklik gibi teknolojilerle de entegre olabilen MES’in, Endüstri 4.0’a hatta yakın gelecekte Endüstri 5.0, 6.0, 7.0 gibi endüstri devirlerine geçmeye hazırlanan ve akıllı olma iddiasındaki işletmelerin üretim faaliyetlerinde kullandığı temel bilişim teknolojilerinin başında geleceğini dile getiriyor.

MES nedir?
MES (Manufacturing Execution System-Türkçe adıyla Üretim Yönetim Sistemi veya Üretim Yürütme Sistemi); üretimde maksimum performansın hedeflendiği bir sistem. MES, “Herhangi bir işletmenin halihazırdaki sisteminde yer alan malzemelerin, makine, araç, gereç kaynaklarının, beşeri gücünün en iyi şekilde değerlendirilmesi, işletmenin tüketiciler tarafından talep gören ürününün istenilen maliyette, zamanda üretilmesi” olarak tanımlanıyor. Böylece üretim yönetimiyle hizmetin üretilme sürecinde ekstra maliyetler önlenebiliyor ve şirketin karlılık seviyesi artırılıyor.
Üretim Yönetim / Yürütme Sistemleri; hammaddelerin bitmiş ürünlere dönüşümünü izlemek, kontrol etmek ve belgelemek için kullanılan bilgisayarlı sistemlerdir. MES (Üretim Yönetim/Yürütme Sistemi), karar vericilerin üretim katını iyileştirmek için tesis katındaki mevcut koşulların nasıl optimize edilebileceğini anlamasına yardımcı olan bilgiler sağlıyor. Üretim sürecinde çoklu kaynakların düzenlenmesi için (örneğin; malzeme, personel, makineler ve destek hizmetleri) gerçek zamanlı çalışıyor.

MES’in önemi nedir?
Göker Sarp, Türkiye’de kullanım düzeyi henüz istenilen seviyelerde olmayan MES’in üretim işlemlerinin yürütülmesini, izlenmesini, kontrol edilebilmesini ve belgelenmesini sağlayan sistemler olduğunu dile getirerek, şunları ifade ediyor: “MES, rekabetçi ve değişken üretim ortamında yüksek performans sağlamayı ve sürdürmeyi amaçlar. Bu hedefe ulaşmak için malzeme, personel, makine parkı ve destek hizmetleri gibi kaynakların doğru şekilde yönetimini ve izlenmesini sağlar. İşletmedeki koşulların optimize edilebilmesine yönelik her bir ürün veya IoT için üretim sürecine ait verileri toplar, sonuçlarına ait kayıtları saklar (Süreçlerin, olayların ve eylemlerin belgelenmesi gıda, ilaç, kimya, savunma ve havacılık gibi bazı endüstrilerde çok çok önemlidir).”

MES’in işletmelere faydaları
• İşletmeye çeviklik, zaman ve maliyet tasarrufu, üretimde verimlilik ve rekabet avantajı kazandırıyor.
• Üretim süreçlerinde genel iyileşme sağlıyor.
• Üretim döngüsü süresi ve üretim çevrim süresini azaltıyor.
• Üretim sürecinde kullanılan malzemenin izlenmesini ve kontrolünü sağlıyor.
• Kağıtla veya manuel işlemlerle veri girişinde yapılan hataların önüne geçiyor.
• Evrak işleri azalıyor.
• Veri giriş süresi kısalıyor.
• WIP (Work In Process) envanteri azalıyor.
• Verilere çok hızlı ulaşılmasını sağlayarak analiz yapabilme imkanı sunuyor.
• Üretimden veri toplayarak süreçleri dijitalleştirir.
• Sipariş teslim süresi kısalıyor.
• İşveren, çalışan ve müşteri memnuniyetini artırıyor.
• İşçilik maliyetlerini azaltıyor.
• Makine kullanımı artıyor.
• Geliştirilmiş tedarik zinciri görünürlüğü sağlıyor.
• MES işletmelerde, verimliliğin optimazasyonu için verilerin analizini yapma, iş emri ve talimatları yönetme gibi organizasyon ve tedarik zincirindeki diğer sistemlerle entegre olan bir dizi görevi yerine getiriyor.