Belarus, Bosna-Hersek, Karadağ, Makedonya İşbirliği ve Fırsatları Toplantıları...
Marmara Grubu Vakfı ve KobiEfor işbirliğinde bu yıl 18. Avrasya Ekonomi Zirvesi’nde 4 ülkenin üst düzey temsilcileri ve Türk iş insanları arasında işbirliği ve fırsatların ele alındığı toplantılar düzenlendi.
KAPAK
01.05.2015, 09:00 09.05.2015, 13:30
18869
TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez’in moderatörlüğünü üstlendiği toplantılar, İstanbul’da, Yeşilköy’de WOW Otel’de 7-8 Nisan 2015 tarihleri arasında, cumhurbaşkanı, başbakan yardımcısı, bakan, büyükelçi, konsolos, ticari ateşe ve işadamlarının yeraldığı Belarus, Bosna-Hersek, Karadağ, Makedonya heyetleriyle ülkemizin iş dünyası temsilcilerini biraraya getirdi. Toplantılarda bu ülkelerdeki yatırım ve iş fırsatları paylaşıldı, iş insanlarımız bu ülkelerin en üst düzey temsilcileriyle birebir tanışma ve görüşme imkanı sağladı. Türk iş insanlarının yoğun ilgi gösterdiği toplantılara TOSYÖV Başkan Yardımcıları; Osman Deveci ve Nezih Kuleyin ile TOSYÖV Mütevelli Heyet Üyesi Halil Bacakoğlu, KobiEfor Genel Koordinatörü Nurdan Sönmez de katıldı. Dört Avrasya ülkesiyle gerçekleştirilen iş görüşmelerinin kapsamını okurlarımıza sunuyoruz:
BELARUS-TÜRKİYE görüşmeleri
Cazip imkanlarla yatırıma gelin
TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez’in moderatörlüğünde, 7 Nisan 2015 günü düzenlenen toplantıda, Belarus Heyeti ile Türk iş insanları biraraya geldi. Belarus İstanbul Başkonsolosu Igor Bely’nin başkanlık ettiği Belarus Heyeti’nde Belarus Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Müşteşarı Evgeny Lipen, Belarus Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu Muavin Konsolos Evgeny Russak, Belarus Ulusal Yatırım ve Özelleştirme Ajansı Direktörü Natallia Nikandrava, Belarus Ulusal Yatırım ve Özelleştirme Ajansı Proje Müdürü Roman Proskalovich yeraldı.
Igor Bely’nin Belarus hakkında kısaca bilgi vermesinin ardından Belarus Ulusal Yatırım ve Özelleştirme Ajansı tarafından hazırlanan ve çeşitli ihale bilgilerini de içeren sunumu Roman Proskalovich yaptı. Belarus’ta yatırım yapmanın kolay olduğunu vurgulayan Belarus Heyeti, Belarus’un Avrupa Birliği ülkeleri ve Rusya arasında olması nedeniyle coğrafi avantaj sağladığını vurguladı.
Toplantıda Belarus Heyeti, Belarus, Avrupa Birliği ülkeleri, Rusya, Kazakistan ve Ermenistan arasında vergi ödemeden alışveriş yapılabileceği bilgisini paylaştı. Güvenlik, sosyal yaşamın sürdürülebilirliği, yüksek yaşam kalitesi, insan kaynaklarıyla Belarus’un yatırımlar açısından cazip olduğu anlatılan toplantıda Belarus’taki ileri teknoloji parkında yatırım yapacaklara sunulacak avantajlar; gelir vergisinden muafiyet, 3 yıl boyunca arazi vergisinden muafiyet olarak sunulurken endüstri parkında yatırım yapacaklara 10 yıl boyunca vergi muafiyeti, arazi vergisinden muafiyet gibi avantajlar sunulduğundan sözedildi. Özellikle makine ekipmanları üretimi, elektrik ekipmanları, ahşap işleme, telekomünikasyon alanlarında Belarus’ta büyük potansiyel bulunduğu anlatıldı.
2014 yılı tahmini ülke GSYİH’nın 76 milyar 100 milyon dolar civarında gerçekleştiğini belirten Belarus Heyeti’nin verdiği bilgilere göre ülkede kişi başı gelir tahmini 18.342 dolara yükselmiş bulunuyor. Nüfusu 9 milyon 400.000 olan ülkede ekonomik büyüme oranı 2014 yılında yüzde 1.5 olarak kaydedildi.
Ülkede resmi olarak ithal-ikamesi stratejisi izlendiğine dikkat çeken katılımcılar, Rusya petrolünü ve doğalgazını Avrupa ülkelerine göre çok ucuza alıp işleyip ihraç ederek yüksek gelirler elde ettiklerini, yabancı sermaye girişine teşvik sağladıklarını ifade ettiler.
Belarus Heyeti; 2014 yılında Türkiye’den 272 milyon 394 bin dolar ithalat, Türkiye’ye 147 milyon 703 bin dolar ihracat yaptıkları bilgisini verirken 2015’in ilk iki ayında ticarette yüzde 10 genişleme sağlandığını da vurgulayarak, KOBİ düzeyinde geliştirilecek işbirlikleri ile önemli karşılıklı fırsatlar yaratmak istediklerini dile getirdiler.
BOSNA-HERSEK-TÜRKİYE görüşmeleri
Cazip enerji yatırımları
7Nisan 2015 günü yapılan bir diğer toplantıda TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez başkanlığında Bosna-Hersek Heyeti ile Türk iş insanları biraraya geldi. Bosna-Hersek Federasyon Cumhurbaşkanı Marinko Cavara başkanlığındaki Bosna Hersek Heyeti’nde, Bosna Hersek Federasyonu Enerji, Sanayi ve Maden Bakanı Erdal Trhulj, Bilim ve Eğitim Bakanı Damir Masic ve Sırp Cumhuriyeti eski Başbakanı Aleksandar Dzombic yeraldı.
Cumhurbaşkanı Marinko Cavara, Türk iş insanlarını, girişimcileri ve yatırımcıları Bosna-Hersek’te yatırım yapmaya davet etti. Türkiye Cumhuriyeti ile Bosna-Hersek’in ilişkilerinin daha da iyi olmasına çalıştıklarını anlatan Cavara, “Türkiye ile Bosna-Hersek arasında daha etkili bir ilişki olması gerekiyor. İleride daha iyi ilişkiler kuracağız” dedi.
Erdal Trhulj, Bosna-Hersek’te çalışmanın çok başarılı olabileceğini belirtirken Aleksandar Dzombic Sırp Cumhuriyeti’nden geldiğini anlattı. Eğitim ve kültür bakanı Damir Masic, “Türkiye ile Bosna-Hersek arasında ilişkileri geliştirilebilirsek çok faydalı olacak” dedi. Masic, Türk dili eğitimini kendi okullarında ilkokul, lise düzeyinde verdiklerini, şimdi de üniversitede vermeye başladıklarını açıkladı.
Ülke GSYİH’sının 2014 yılında 19 milyar 60 milyon dolar gerçekleştiği, 3.871.643 olan nüfusa kişi başına 10.551 dolar gelir isabet ettiği bilgisini veren Bosna-Hersekli görüşmeciler, Bosna Hersek ekonomisinin günümüzde, hizmetler, bankacılık, enerji ve turizm alanlarına yapılan yatırımlarla yükseldiğine dikkat çektiler.
Heyetin verdiği bilgilere göre; ülkenin ekonomik büyümesi, ihracatta en önemli pazarı olan AB ülkelerindeki gelişmelerle doğrudan orantılı.
Tarımda buğday, mısır, yulaf, arpa Bosna Bölgesi’nin, tütün, pamuk, üzüm ve diğer meyveler ise Hersek Bölgesi’nin başlıca tarım ürünleridir. Sanayi daha çok hammadde ya da ara malı ağırlıklı üretime yönelmiştir. Bugün Bosna Hersek’in ihraç ürünlerine bakıldığında toplam ihracatın büyük kısmını hammadde ve ara malı ürünlerinin oluşturduğu görülebilir.
Bosna Hersek’te kurulu olan gıda sanayi, gıda işleme ve içecek, (et, süt, meyve, sebze, şeker, yağ, tütün, hayvan ve kuşyemi) sektörlerinde yoğunlaşmıştır.
Ağaç ve ağaç işleme sanayi gelişmiştir çünkü ülkenin yüzde 53’ünü ormanlık alanlar kaplamaktadır. Bosna Hersek’te yaklaşık 1500 civarında ağaç işleme ve 50 civarında mobilya yapım atölyesi/fabrikası bulunmaktadır.
Elektrik üretimi ve kömür çıkarımı ülke ekonomisinin anahtar sektörlerini oluşturmaktadır. Elektrik üretimi hem termal hem de hidroelektrik santrallerinde üretilmekte ve ihraç edilmektedir. Üretim kapasitesi yaklaşık 14.000 GWh’dır.
Bosna Hersek’te otomotiv sektörünün başlangıcı 50 sene öncesine dayanır. Mercedes gibi firmalar ile işbirliği yapılarak kamyon, traktör, askeri araç üretimi, motor, aktarma organları ve diğer oto parçaları üretimi ile sektör faaliyete geçmiştir. NSU ve VW gibi otomobil firmaları için de parça üretimi ve bu firmaların bazı otomobil modellerinin montajı ile sektör gelişimini sürdürmüş, hatta ülkede uçak motoru üretimi de gerçekleştirilmiştir.
Bosna Hersek, nehirleri, el değmemiş doğası, tarihi ve kültürel zenginlikleri ile büyük bir turizm potansiyeline sahip olup, yabancı yatırımcılara geniş yatırım imkanları sunmaktadır.
Heyetin verdiği bilgiye göre 2014 yılında Türkiye’den yapılan ithalat 322 milyon 449 bin dolar, Türkiye’ye ihracat 171 milyon 424 dolar gerçekleşmiştir.
KARADAĞ- TÜRKİYE görüşmeleri
Tarıma Türk yatırımcı
8 Nisan 2015 günü TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez’in başkanlığında yapılan toplantıda Karadağ Cumhurbaşkanı Filip Vujanovic başkanlığındaki Karadağ Heyeti’nde Karadağ Başbakan Yardımcısı Vujica Lazovic, Bilim ve Endüstri Bakanı Sanja Vlahovic, İçişleri eski Bakanı Jusuf Kalamperovic, Parlamento Üyesi Genci Nimanbegu, Büyükelçi Branko Milic ve Karadağ iş insanları da katıldı. Toplantıya Türk iş insanlarının yanısıra DEİK-Türk Karadağ İş Konseyi Eş Başkanı Necip Naci Doğru da katıldı.
Cumhurbaşkanı Filip Vujanovic, kriz döneminde Karadağ’da gelişme olmadığını belirterek iş dünyasında rekabetçi olmayı amaçladıklarını aktardı.
Başbakan Yardımcısı Vujica Lazovic, Karadağ’da turizm, enerji ve tarım alanında ciddi yatırım olanakları bulunduğundan sözetti. Türkiye’den gelen firmalardan olumlu tecrübeler kazandıklarını anlatan Lazovic, Karadağ’da yakın zamanda Ziraat Bankası açılacağını ve yine çok yakında vizelerin kaldırılmasının sözkonusu olduğunu dile getirdi. “Türkiye Cumhuriyeti ekonomisi bizim için önemli bir ipucudur” diyen Lazovic, Karadağ ve Türkiye ve bu ülkelerin iş insanları arasında ortak projeler yürütülebileceğini ifade etti: “Karadağ’da yapılacak yatırımın akıllı, kalıcı ve her şey dahil olması bizim için önemlidir.”
Karadağ’da yatırımın Türk yatırımcıları için cazip olduğunu vurgulayan Lazovic, kaliteli bir turizmi Karadağ’da geliştirmeyi amaçladıklarını anlattı. Karadağ coğrafyasının turizm yatırımları açısından el değmemiş güzelliklere sahip olduğunu aktaran Lazovic, Karadağ’ın kuzeyinde de sanayi ve endüstri bölgeleri özellikle tekstil konusunda geliştirdiklerinden sözetti. Tarımın Karadağ için önemini de vurgulayan Lazovic, gıda malzemeleri konusunda ciddi ithalat yaptıkları bilgisini verdi. Karadağ’da ekili alanların yalnızca yüzde 40’ını kullandıklarını paylaşan Lazovic, geri kalan boş alanlara da Türk yatırımcılarını beklediklerini sözlerine ekledi.
Bilim ve Endüstri Bakanı Sanja Vlahovic, bilim ve teknoloji alanında Türkiye ile işbirliği yapmak istediklerini söyledi. Özellikle startupları desteklediklerini belirten Vlahovic, Karadağ’ın merkezinde bir teknoloji merkezi kuracaklarından sözetti. Vlahovic, “Bilim, teknoloji ve enerji bizim için çok önemlidir” dedi. Vlahovic, toplantıya da katılan Gültaş şirketi ile yaptıkları projenin başarısına da değindi.
Toplantıda ayrıca Tosyalı Çelik temsilcisi Karadağ’da yaptıkları yatırımdan sözederek, ülkede yapılan yatırımın sağladığı avantajlar, kolay yatırım olanaklarını Türk iş insanlarına anlattı.
Ülke nüfusunun 2014 tahminlerine göre 650 bin civarında olduğu bilgisini veren Karadağ Heyeti, 2014’te 3 milyar 356 milyon dolar GSYİH ürettikleri ve kişi başına 11.900 dolar gelir düştüğünü paylaştılar.
Heyet’in verdiği bilgiye göre Karadağ’ın ekonomik yapısı, turizm de dahil olmak üzere hizmet sektörü ağırlıklıdır.
Karadağ'ın 2014 yılı gayri safi milli hasılasının cari fiyatlarla 4.3 milyon dolar, reel büyüme oranının ise yüzde 1.2 olarak gerçekleştiğini ifade eden Karadağ Heyeti turizm sektörünün doğrudan yabancı yatırım çekmeye başladığını, turizm gelirlerinin de arttığını vurguladı. Kişi başına milli gelirin ülkede 12 bin dolar bandında seyrettiği bilgisini veren Heyet, 2014 yılında Türkiye’den 34 milyon 945 bin dolarlık ithala karşılık Türkiye’ye 7 milyon 373 bin dolarlık ihracat yaptıklarını belirterek Türk girişimci ve yatırımcı KOBİ’lerinin Karadağ yatırım ortamında başarılı olmalarının kesin olduğu kanaatini paylaştı.
MAKEDONYA-TÜRKİYE görüşmeleri
Avrupa’nın en genç ülkesi
8 Nisan 2015 günü yapılan TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez’in moderatörlüğünü yürüttüğü toplantıya Makedonya Cumhurbaşkanı Gjorge Ivanov’un başkanlığında Dış Yatırımlardan Sorumlu Jerry Naumoff, Yatırımlardan Sorumlu Devlet Bakanı Furkan Cako, Makedonya İstanbul Başkonsolosu Zerrin Abaz, Makedonya Yatırım Ajansı İstanbul Ofisi Temsilcisi Filiz Veli katıldı. Jerry Naumoff ve Furkan Cako, Makedonya’da yatırım olanaklarını bir sunumla anlattı.
Makedonya Dış Yatırımlardan Sorumlu Devlet Bakanı Jerry Naumoff, Avrupa ile Asya arasında bir köprü olduklarını söyledi. Bütün Avrupa’da işletme maliyeti en düşük ülkenin Makedonya olduğunu belirten Naumoff şunları dile getirdi: “Eğitimi yüksek fevkalede genç bir işgücümüz var. Yasaları özellikle değiştirdik, yabancı yatırımcılar karlarının yüzde 100’ünü kendi ülkesine gönderebilir, binasının yüzde 100’üne sahip olabilir, 10 yıllık vergi muafiyeti sunuyoruz, 10 yıl boyunca kar vergisi almıyoruz. Serbest ticaret bölgesinde imalat yapabilirler. Yeni fabrika inşaatını beklemek yerine boş fabrikalardan; bizdeki 400 binadan birini gelip alabilirsiniz. Coğrafi konumumuz mükemmel, ufak bir ülkeyiz. Ukrayna ve Türkiye dahil 650 milyonluk bir halkayı temsil ediyoruz. Serbest ticaret anlaşmalarımız var. Çin’den çok az farklı ücretlerimiz sözkonusu, çalışan maliyeti Çin’den bir parça yüksek. Bütün dünyada biz Makedonya’yı anlatıyoruz. Dünya Bankası ‘Makedonya Avrupa’da iş kurmak için 1 numaradır’ diyor. Güneydoğu Avrupa’da bir numaralı ülkeyiz. Avrupa’da borcu en az ülke biziz. 13 yıldır enflasyonumuz yüzde 2’nin altında. Avrupa’da 13 yıldır en istikrarlı para kuruna sahibiz. Avrupa’daki resesyon bizi çok az etkiledi. Kaliteyi garanti ediyoruz. Eğitime çok para harcıyoruz. Her çocuk 1. sınıftan itibaren İngilizce öğreniyor, diğer dilleri de öğreniyorlar. Türkiye hariç Avrupa’nın en genç ülkesiyiz. Bizce ufak bir proje yoktur, ufak ve orta boy işletmeler Makedonya’ya yatırım için gelebilirler. TAV’ın inşa ettiği Avrupa’nın en güzel havaalanlarından biri bizde. SÜTAŞ, Halkbankası bizde. Çin’deki bütün fabrikalar tekstil üretmek için bizim bölgelerimizden birini almak istediler. Türk işletmeciler yatırımcılarla konuşun.”
Makedonya nüfusunun 2 milyon 100 bin civarında olduğu ve 2014 yılında 11 milyar 139 milyon dolarlık GSYİH ürettikleri bilgisini veren Heyet, kişi başına düşen gelirin de 12.866 dolar olduğunu paylaştı. Büyümenin yüzde 4-5 bandında gerçekleşiğini anlatan Heyet üyeleri şu bilgileri aktardılar:
Ülkenin en önemli sanayi sektörleri; kimyevi ürünler, demir-çelik, makine, metalürji ve tekstildir. Özellikle de deri sanayii çok gelişmiştir. Hizmetler ise özellikle ticaret, taşımacılık, telekomünikasyon, bankacılık alanlarında yoğunlaşmaktadır. Makedonya Hükümeti’nin önceliği yabancı yatırımcıları ülkeye çekmek ve özel sektöre ağırlık vermektir.
Türkiye’den ithalatın 2014 yılında 348 milyon 193 bin dolar, Türkiye’ye ihracatının ise 79 milyon 194 bin dolar olduğunu belirten Makedonya Heyeti, ülke pazarının Türk girişimci ve yatırımcılar için çok önemli avantajlar taşıdığını dile getirdi.
BELARUS-TÜRKİYE görüşmeleri
Cazip imkanlarla yatırıma gelin
TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez’in moderatörlüğünde, 7 Nisan 2015 günü düzenlenen toplantıda, Belarus Heyeti ile Türk iş insanları biraraya geldi. Belarus İstanbul Başkonsolosu Igor Bely’nin başkanlık ettiği Belarus Heyeti’nde Belarus Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Müşteşarı Evgeny Lipen, Belarus Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu Muavin Konsolos Evgeny Russak, Belarus Ulusal Yatırım ve Özelleştirme Ajansı Direktörü Natallia Nikandrava, Belarus Ulusal Yatırım ve Özelleştirme Ajansı Proje Müdürü Roman Proskalovich yeraldı.
Igor Bely’nin Belarus hakkında kısaca bilgi vermesinin ardından Belarus Ulusal Yatırım ve Özelleştirme Ajansı tarafından hazırlanan ve çeşitli ihale bilgilerini de içeren sunumu Roman Proskalovich yaptı. Belarus’ta yatırım yapmanın kolay olduğunu vurgulayan Belarus Heyeti, Belarus’un Avrupa Birliği ülkeleri ve Rusya arasında olması nedeniyle coğrafi avantaj sağladığını vurguladı.
Toplantıda Belarus Heyeti, Belarus, Avrupa Birliği ülkeleri, Rusya, Kazakistan ve Ermenistan arasında vergi ödemeden alışveriş yapılabileceği bilgisini paylaştı. Güvenlik, sosyal yaşamın sürdürülebilirliği, yüksek yaşam kalitesi, insan kaynaklarıyla Belarus’un yatırımlar açısından cazip olduğu anlatılan toplantıda Belarus’taki ileri teknoloji parkında yatırım yapacaklara sunulacak avantajlar; gelir vergisinden muafiyet, 3 yıl boyunca arazi vergisinden muafiyet olarak sunulurken endüstri parkında yatırım yapacaklara 10 yıl boyunca vergi muafiyeti, arazi vergisinden muafiyet gibi avantajlar sunulduğundan sözedildi. Özellikle makine ekipmanları üretimi, elektrik ekipmanları, ahşap işleme, telekomünikasyon alanlarında Belarus’ta büyük potansiyel bulunduğu anlatıldı. 2014 yılı tahmini ülke GSYİH’nın 76 milyar 100 milyon dolar civarında gerçekleştiğini belirten Belarus Heyeti’nin verdiği bilgilere göre ülkede kişi başı gelir tahmini 18.342 dolara yükselmiş bulunuyor. Nüfusu 9 milyon 400.000 olan ülkede ekonomik büyüme oranı 2014 yılında yüzde 1.5 olarak kaydedildi.
Ülkede resmi olarak ithal-ikamesi stratejisi izlendiğine dikkat çeken katılımcılar, Rusya petrolünü ve doğalgazını Avrupa ülkelerine göre çok ucuza alıp işleyip ihraç ederek yüksek gelirler elde ettiklerini, yabancı sermaye girişine teşvik sağladıklarını ifade ettiler.
Belarus Heyeti; 2014 yılında Türkiye’den 272 milyon 394 bin dolar ithalat, Türkiye’ye 147 milyon 703 bin dolar ihracat yaptıkları bilgisini verirken 2015’in ilk iki ayında ticarette yüzde 10 genişleme sağlandığını da vurgulayarak, KOBİ düzeyinde geliştirilecek işbirlikleri ile önemli karşılıklı fırsatlar yaratmak istediklerini dile getirdiler.
BOSNA-HERSEK-TÜRKİYE görüşmeleri
Cazip enerji yatırımları
7Nisan 2015 günü yapılan bir diğer toplantıda TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez başkanlığında Bosna-Hersek Heyeti ile Türk iş insanları biraraya geldi. Bosna-Hersek Federasyon Cumhurbaşkanı Marinko Cavara başkanlığındaki Bosna Hersek Heyeti’nde, Bosna Hersek Federasyonu Enerji, Sanayi ve Maden Bakanı Erdal Trhulj, Bilim ve Eğitim Bakanı Damir Masic ve Sırp Cumhuriyeti eski Başbakanı Aleksandar Dzombic yeraldı.Cumhurbaşkanı Marinko Cavara, Türk iş insanlarını, girişimcileri ve yatırımcıları Bosna-Hersek’te yatırım yapmaya davet etti. Türkiye Cumhuriyeti ile Bosna-Hersek’in ilişkilerinin daha da iyi olmasına çalıştıklarını anlatan Cavara, “Türkiye ile Bosna-Hersek arasında daha etkili bir ilişki olması gerekiyor. İleride daha iyi ilişkiler kuracağız” dedi.
Erdal Trhulj, Bosna-Hersek’te çalışmanın çok başarılı olabileceğini belirtirken Aleksandar Dzombic Sırp Cumhuriyeti’nden geldiğini anlattı. Eğitim ve kültür bakanı Damir Masic, “Türkiye ile Bosna-Hersek arasında ilişkileri geliştirilebilirsek çok faydalı olacak” dedi. Masic, Türk dili eğitimini kendi okullarında ilkokul, lise düzeyinde verdiklerini, şimdi de üniversitede vermeye başladıklarını açıkladı.
Ülke GSYİH’sının 2014 yılında 19 milyar 60 milyon dolar gerçekleştiği, 3.871.643 olan nüfusa kişi başına 10.551 dolar gelir isabet ettiği bilgisini veren Bosna-Hersekli görüşmeciler, Bosna Hersek ekonomisinin günümüzde, hizmetler, bankacılık, enerji ve turizm alanlarına yapılan yatırımlarla yükseldiğine dikkat çektiler.Heyetin verdiği bilgilere göre; ülkenin ekonomik büyümesi, ihracatta en önemli pazarı olan AB ülkelerindeki gelişmelerle doğrudan orantılı.
Tarımda buğday, mısır, yulaf, arpa Bosna Bölgesi’nin, tütün, pamuk, üzüm ve diğer meyveler ise Hersek Bölgesi’nin başlıca tarım ürünleridir. Sanayi daha çok hammadde ya da ara malı ağırlıklı üretime yönelmiştir. Bugün Bosna Hersek’in ihraç ürünlerine bakıldığında toplam ihracatın büyük kısmını hammadde ve ara malı ürünlerinin oluşturduğu görülebilir.
Bosna Hersek’te kurulu olan gıda sanayi, gıda işleme ve içecek, (et, süt, meyve, sebze, şeker, yağ, tütün, hayvan ve kuşyemi) sektörlerinde yoğunlaşmıştır.
Ağaç ve ağaç işleme sanayi gelişmiştir çünkü ülkenin yüzde 53’ünü ormanlık alanlar kaplamaktadır. Bosna Hersek’te yaklaşık 1500 civarında ağaç işleme ve 50 civarında mobilya yapım atölyesi/fabrikası bulunmaktadır.
Elektrik üretimi ve kömür çıkarımı ülke ekonomisinin anahtar sektörlerini oluşturmaktadır. Elektrik üretimi hem termal hem de hidroelektrik santrallerinde üretilmekte ve ihraç edilmektedir. Üretim kapasitesi yaklaşık 14.000 GWh’dır.
Bosna Hersek’te otomotiv sektörünün başlangıcı 50 sene öncesine dayanır. Mercedes gibi firmalar ile işbirliği yapılarak kamyon, traktör, askeri araç üretimi, motor, aktarma organları ve diğer oto parçaları üretimi ile sektör faaliyete geçmiştir. NSU ve VW gibi otomobil firmaları için de parça üretimi ve bu firmaların bazı otomobil modellerinin montajı ile sektör gelişimini sürdürmüş, hatta ülkede uçak motoru üretimi de gerçekleştirilmiştir.
Bosna Hersek, nehirleri, el değmemiş doğası, tarihi ve kültürel zenginlikleri ile büyük bir turizm potansiyeline sahip olup, yabancı yatırımcılara geniş yatırım imkanları sunmaktadır.
Heyetin verdiği bilgiye göre 2014 yılında Türkiye’den yapılan ithalat 322 milyon 449 bin dolar, Türkiye’ye ihracat 171 milyon 424 dolar gerçekleşmiştir.
KARADAĞ- TÜRKİYE görüşmeleri
Tarıma Türk yatırımcı
8 Nisan 2015 günü TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez’in başkanlığında yapılan toplantıda Karadağ Cumhurbaşkanı Filip Vujanovic başkanlığındaki Karadağ Heyeti’nde Karadağ Başbakan Yardımcısı Vujica Lazovic, Bilim ve Endüstri Bakanı Sanja Vlahovic, İçişleri eski Bakanı Jusuf Kalamperovic, Parlamento Üyesi Genci Nimanbegu, Büyükelçi Branko Milic ve Karadağ iş insanları da katıldı. Toplantıya Türk iş insanlarının yanısıra DEİK-Türk Karadağ İş Konseyi Eş Başkanı Necip Naci Doğru da katıldı.Cumhurbaşkanı Filip Vujanovic, kriz döneminde Karadağ’da gelişme olmadığını belirterek iş dünyasında rekabetçi olmayı amaçladıklarını aktardı.
Başbakan Yardımcısı Vujica Lazovic, Karadağ’da turizm, enerji ve tarım alanında ciddi yatırım olanakları bulunduğundan sözetti. Türkiye’den gelen firmalardan olumlu tecrübeler kazandıklarını anlatan Lazovic, Karadağ’da yakın zamanda Ziraat Bankası açılacağını ve yine çok yakında vizelerin kaldırılmasının sözkonusu olduğunu dile getirdi. “Türkiye Cumhuriyeti ekonomisi bizim için önemli bir ipucudur” diyen Lazovic, Karadağ ve Türkiye ve bu ülkelerin iş insanları arasında ortak projeler yürütülebileceğini ifade etti: “Karadağ’da yapılacak yatırımın akıllı, kalıcı ve her şey dahil olması bizim için önemlidir.”
Karadağ’da yatırımın Türk yatırımcıları için cazip olduğunu vurgulayan Lazovic, kaliteli bir turizmi Karadağ’da geliştirmeyi amaçladıklarını anlattı. Karadağ coğrafyasının turizm yatırımları açısından el değmemiş güzelliklere sahip olduğunu aktaran Lazovic, Karadağ’ın kuzeyinde de sanayi ve endüstri bölgeleri özellikle tekstil konusunda geliştirdiklerinden sözetti. Tarımın Karadağ için önemini de vurgulayan Lazovic, gıda malzemeleri konusunda ciddi ithalat yaptıkları bilgisini verdi. Karadağ’da ekili alanların yalnızca yüzde 40’ını kullandıklarını paylaşan Lazovic, geri kalan boş alanlara da Türk yatırımcılarını beklediklerini sözlerine ekledi.
Bilim ve Endüstri Bakanı Sanja Vlahovic, bilim ve teknoloji alanında Türkiye ile işbirliği yapmak istediklerini söyledi. Özellikle startupları desteklediklerini belirten Vlahovic, Karadağ’ın merkezinde bir teknoloji merkezi kuracaklarından sözetti. Vlahovic, “Bilim, teknoloji ve enerji bizim için çok önemlidir” dedi. Vlahovic, toplantıya da katılan Gültaş şirketi ile yaptıkları projenin başarısına da değindi.Toplantıda ayrıca Tosyalı Çelik temsilcisi Karadağ’da yaptıkları yatırımdan sözederek, ülkede yapılan yatırımın sağladığı avantajlar, kolay yatırım olanaklarını Türk iş insanlarına anlattı.
Ülke nüfusunun 2014 tahminlerine göre 650 bin civarında olduğu bilgisini veren Karadağ Heyeti, 2014’te 3 milyar 356 milyon dolar GSYİH ürettikleri ve kişi başına 11.900 dolar gelir düştüğünü paylaştılar.
Heyet’in verdiği bilgiye göre Karadağ’ın ekonomik yapısı, turizm de dahil olmak üzere hizmet sektörü ağırlıklıdır.
Karadağ'ın 2014 yılı gayri safi milli hasılasının cari fiyatlarla 4.3 milyon dolar, reel büyüme oranının ise yüzde 1.2 olarak gerçekleştiğini ifade eden Karadağ Heyeti turizm sektörünün doğrudan yabancı yatırım çekmeye başladığını, turizm gelirlerinin de arttığını vurguladı. Kişi başına milli gelirin ülkede 12 bin dolar bandında seyrettiği bilgisini veren Heyet, 2014 yılında Türkiye’den 34 milyon 945 bin dolarlık ithala karşılık Türkiye’ye 7 milyon 373 bin dolarlık ihracat yaptıklarını belirterek Türk girişimci ve yatırımcı KOBİ’lerinin Karadağ yatırım ortamında başarılı olmalarının kesin olduğu kanaatini paylaştı.
MAKEDONYA-TÜRKİYE görüşmeleri
Avrupa’nın en genç ülkesi
8 Nisan 2015 günü yapılan TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Sönmez’in moderatörlüğünü yürüttüğü toplantıya Makedonya Cumhurbaşkanı Gjorge Ivanov’un başkanlığında Dış Yatırımlardan Sorumlu Jerry Naumoff, Yatırımlardan Sorumlu Devlet Bakanı Furkan Cako, Makedonya İstanbul Başkonsolosu Zerrin Abaz, Makedonya Yatırım Ajansı İstanbul Ofisi Temsilcisi Filiz Veli katıldı. Jerry Naumoff ve Furkan Cako, Makedonya’da yatırım olanaklarını bir sunumla anlattı.Makedonya Dış Yatırımlardan Sorumlu Devlet Bakanı Jerry Naumoff, Avrupa ile Asya arasında bir köprü olduklarını söyledi. Bütün Avrupa’da işletme maliyeti en düşük ülkenin Makedonya olduğunu belirten Naumoff şunları dile getirdi: “Eğitimi yüksek fevkalede genç bir işgücümüz var. Yasaları özellikle değiştirdik, yabancı yatırımcılar karlarının yüzde 100’ünü kendi ülkesine gönderebilir, binasının yüzde 100’üne sahip olabilir, 10 yıllık vergi muafiyeti sunuyoruz, 10 yıl boyunca kar vergisi almıyoruz. Serbest ticaret bölgesinde imalat yapabilirler. Yeni fabrika inşaatını beklemek yerine boş fabrikalardan; bizdeki 400 binadan birini gelip alabilirsiniz. Coğrafi konumumuz mükemmel, ufak bir ülkeyiz. Ukrayna ve Türkiye dahil 650 milyonluk bir halkayı temsil ediyoruz. Serbest ticaret anlaşmalarımız var. Çin’den çok az farklı ücretlerimiz sözkonusu, çalışan maliyeti Çin’den bir parça yüksek. Bütün dünyada biz Makedonya’yı anlatıyoruz. Dünya Bankası ‘Makedonya Avrupa’da iş kurmak için 1 numaradır’ diyor. Güneydoğu Avrupa’da bir numaralı ülkeyiz. Avrupa’da borcu en az ülke biziz. 13 yıldır enflasyonumuz yüzde 2’nin altında. Avrupa’da 13 yıldır en istikrarlı para kuruna sahibiz. Avrupa’daki resesyon bizi çok az etkiledi. Kaliteyi garanti ediyoruz. Eğitime çok para harcıyoruz. Her çocuk 1. sınıftan itibaren İngilizce öğreniyor, diğer dilleri de öğreniyorlar. Türkiye hariç Avrupa’nın en genç ülkesiyiz. Bizce ufak bir proje yoktur, ufak ve orta boy işletmeler Makedonya’ya yatırım için gelebilirler. TAV’ın inşa ettiği Avrupa’nın en güzel havaalanlarından biri bizde. SÜTAŞ, Halkbankası bizde. Çin’deki bütün fabrikalar tekstil üretmek için bizim bölgelerimizden birini almak istediler. Türk işletmeciler yatırımcılarla konuşun.”
Makedonya nüfusunun 2 milyon 100 bin civarında olduğu ve 2014 yılında 11 milyar 139 milyon dolarlık GSYİH ürettikleri bilgisini veren Heyet, kişi başına düşen gelirin de 12.866 dolar olduğunu paylaştı. Büyümenin yüzde 4-5 bandında gerçekleşiğini anlatan Heyet üyeleri şu bilgileri aktardılar:Ülkenin en önemli sanayi sektörleri; kimyevi ürünler, demir-çelik, makine, metalürji ve tekstildir. Özellikle de deri sanayii çok gelişmiştir. Hizmetler ise özellikle ticaret, taşımacılık, telekomünikasyon, bankacılık alanlarında yoğunlaşmaktadır. Makedonya Hükümeti’nin önceliği yabancı yatırımcıları ülkeye çekmek ve özel sektöre ağırlık vermektir.
Türkiye’den ithalatın 2014 yılında 348 milyon 193 bin dolar, Türkiye’ye ihracatının ise 79 milyon 194 bin dolar olduğunu belirten Makedonya Heyeti, ülke pazarının Türk girişimci ve yatırımcılar için çok önemli avantajlar taşıdığını dile getirdi.
