İstanbul Sanayi Odası (İSO), Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunu açıkladı. 2012 yılının en büyük sanayi kuruluşu sıralamasında ilk üç değişmedi. Birinci sırada 40 milyar 118 milyon TL üretimden satış rakamıyla Tüpraş birinci, Ford Otomotiv ikinci, Oyak-Renault üçüncü oldu.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından 45 yıldır yapılan araştırma “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2012”, İstanbul Odakule’de İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan tarafından yapılan basın toplantısıyla açıklandı.
Araştırmanın temel bulgularına göre, 2012 yılında 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun üretimden satışları 2011 yılına göre yüzde 9.2’lik bir artışla 323 milyar 978 milyon liradan 353 milyar 699 milyon liraya çıktı. “Ekonominin yüzde 2.2 oranında büyüdüğü bir yılda bu büyüme başarıdır” diyen Bahçıvan, 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun dönem karı açısından da iyi bir performans gösterdiğini kaydetti: “Araştırmaya konu olan şirketlerin 2011 yılında, 22 milyar 752 milyon lira karlılığı vardı, 2012 yılında bu rakam yüzde 6.3’lik bir artışla 24 milyar 192 milyon liraya çıktı. Bu artışın önemli bölümünün faaliyet dışı gelirlerdeki artıştan elde edildiğini vurgulamak gerekiyor.”
İSO Başkanı Bahçıvan şu değerlendirmeyi yaptı: “Etkileri beş yıldır sürmekte olan global finansal kriz, birçok ülkede reel ekonomileri sarsarken ve ekonomisi bir türlü ayağa kalkamayan Euro Bölgesi’nin hali ortadayken Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nu oluşturan şirketlerin nispeten başarılı bir yıl geçirdiklerini söylemek doğru olacaktır. 500 Büyük Sanayi Kuruluşu raporu bize sanayimizin geleceği hakkında birçok şey söylemektedir. Bunlardan en önemlisi, Türkiye’nin rekabet gücünü arttırma zorunluluğudur. Bunun yegane yolunun, kendi üretim teknolojisine sahip ve geliştiren, ayrıca faaliyetleriyle yüksek katmadeğer yaratabilen işletmelerden geçtiğini biliyoruz. Bu nedenle sanayimizi gelişmiş ülkelerle rekabet edebilecek niteliğe kavuşturmak, Türkiye’nin temel önceliklerinden biri olmalıdır.”
Finansal istikrar sürdürülmeli
Türkiye’nin finansal istikrarın büyük faydasını gördüğünü söyleyen Bahçıvan şunları dile getirdi: “Biz sanayi kesimi olarak finansal istikrarın sadece finans kesimi için değil, sanayi için de olmazsa olmaz bir koşul olduğunu söylüyoruz. Çünkü sanayi kesiminin korunmasının önemli bir faktörü de finansal istikrardır. Finansal istikrarın bozulması halinde sanayi kesimi 2012 yılında olduğu gibi 2013 yılında da esas faaliyetleri bazında yeterli ölçüde genişleyemecektir. Öte yandan döviz kurları ve faiz oranlarındaki yüksek dalgalanmalar, faaliyet dışı alanlarda da şirketlerin yüksek zararlarla karşılaşabileceği riskini doğurmaktadır. Finansal istikrarın riske girmesi halinde sanayi kesiminin karlılığı bu yıl gözle görülür ölçüde zayıflayabilir. Bu nedenle en azından yılın ikinci yarısında bu konudaki dengeler gözetilmeli ve hassasiyet sürdürülmelidir. Yılın geri kalan döneminde döviz kurları ve faizlerin sanayiciler için makul olacak dengelerde oluşmasına çaba gösterilmelidir. Ayrıca iç talepte kademeli toparlanma korunarak sanayicilerin faaliyet karlarına destek olunmalıdır.”
İstihdamda artış
500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun 2012 yılındaki en düşük performansı, binde 6 büyüme ile ihracat oldu. 2011 yılında toplam ihracatı 63 milyar 337 milyon dolar olan 500 Büyük 2012’de 63 milyar 712 milyon dolar ihracat yaptı. 500 Büyük’ün istihdamında ise piyasalardaki durgunluğa rağmen yüzde 3.7 oranında artış olması olumlu bir gösterge. 500 Büyük 2012 rakamlarına göre 596 bin 55 kişi çalışıyor.
En fazla istihdam artışını elektrik, gıda ve diğer imalat sanayisi sağladı. Tekstilin son yıllarda güç kaybediyor gibi görünmesine karşın geçen yıl istihdamda yarattığı yüzde 11.7’lik artış sektörün istihdam açısından önemini hala koruduğunu gösterdi.
2012 yılında en fazla istihdam kaybı ise yüzde 10 ile taşıt araçları sanayisinde yaşandı.
Kamu kurumlarının ağırlığı azalıyor
500 Büyük Sanayi Kuruluşu içinde kamu kuruluşlarının sayısı azalmaya devam etti. Özelleştirmelerin de etkili olduğu bu süreçte, 1990 yılında 91 olan 500 Büyük listesindeki kamu kuruluş sayısı son araştırmada 13’e indi. 500 Büyük kuruluşun değişim gösteren önemli göstergelerinden biri de yabancı sermaye ile ilgili. 2009 yılında 153 olan yabancı sermaye ortaklı kuruluş sayısı 2012 yılında 138’e düştü. Üretimden satışlarda da yabancı sermayeli kuruşların yüzde 40’lar civarında olan payı yüzde 35’ler seviyesine indi.
En büyük yine Tüpraş
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2012 Araştırması’na göre Türkiye’nin en büyük sanayi şirketi, yine Tüpraş oldu. 40 milyar 118 milyon liralık üretimden satışlarıyla rakiplerinin epeyce önünde.
Otomotiv şirketleri, geçen yıl beklentilerden uzak bir yıl geçirmiş olsalar da 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içindeki güçlerini korudu. Ford Otomotiv, 8 milyar 164 milyon liralık üretimden satışlarıyla ikinci sırada yer aldı. Bu yılki sıralamada ilk üç yine değişmedi. Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da üçüncü olan Oyak-Renault’nun üretimden satışları 7 milyar 529 milyon lira olarak gerçekleşti.
Arçelik’in başarısı
‘En Büyük’ler arasına, farklı bir sektörden girebilen tek şirket ise Arçelik. Son yılların trend sektörlerinin aksine beyaz eşya alanındaki başarısıyla ilk 10’a girmeyi başaran Arçelik’in, yükselen bir grafiği var. Arçelik, 7 milyar 221 milyon liralık üretimden satışlarıyla altıncı sıradan dördüncülüğe yükseldi.
500 Büyük’ün en büyük 10 kuruluşu arasına girebilen tek kamu kuruluşu ise Elektrik Üretim AŞ., 6 milyar 939 milyon liralık üretimden satışıyla beşinci sırada. Bir başka otomotiv şirketi Tofaş ise 5 milyar 611 milyon lira ile altıncı sırada. İlk 10 sıralamasında geçen yıla göre bir basamak yukarıya çıkan İskenderun Demir Çelik, 5 milyar 339 milyon liralık üretimden satışlarıyla yedinciliğe yükseldi. Sıralamada 5 milyar 107 milyon liralık cirosuyla Ereğli Demir Çelik sekizinci, bir başka demir çelik şirketi İçdaş Çelik de 4 milyar 921 milyon liralık ciroyla dokuzuncu sırada. Ve bu grubun 10’uncu sırasında da yine Tüpraş gibi bir petrokimya şirketi olan Aygaz yer alıyor. Aygaz’ın üretimden satışları 4 milyar 689 milyon lira.
Erdal Bahçıvan, ekonomide son yıllarda ihracat ve büyümede öne çıkan üç ana sektörün yarıştığını vurguladı: “Demir çelik sanayicileri, otomotivciler ve petro-kimya şirketleri ilk 10’un adeta gediklileri oldular.”
Karlılıkta kamu kuruluşları önde
‘500 Büyük’ Sanayi Kuruluşu’nun karlılık sıralamasında ise kamu kuruşları dikkat çekiyor. Kamu kuruluşu olan Türkiye Petrolleri, 1 milyar 471 milyon liralık karıyla birinciliğini korudu. Tüpraş 1 milyar 183 milyon liralık karıyla ikinci, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, 860 milyon liralık karla üçüncü, Eti Maden İşletmeleri, 779 milyon liralık karıyla beşinci sırada yer aldı. 712 milyon liralık karla altıncı sırayı Koza Altın, yedinci sırayı 681 milyon liralık karla Tüprag Metal Madencilik izledi. Otomotiv sanayinin bu listede iki temsilcisi var. Üretimden satışlarda en büyükler arasında yer alan Tofaş ve Ford Otomotiv kar listesinin sekiz ve dokuzuncu sıralarında. Tofaş’ın karı 535 milyon lira. Ford Otomotiv’inse 502 milyon lira. En karlı ilk 10 içinde imalat sanayinde faaliyet gösteren kuruluş sayısının sınırlı kalması ise dikkat çekiyor.
Karlı şirketler arttı
2012 yılında 500 Büyük kapsamındaki kuruluşlarda kar edenlerin sayısı 380’den 437’ye çıktı. Sözkonusu 437 şirketin karı 26 milyar 905 milyon lira olurken 2011 yılında kar eden 380 şirketin karı ise 26 milyon 607 lira. Zarar eden kuruluşların sayısı ise 120’den 63’e düştü. 2011 yılında şirketler 3 milyar 854 milyon lira zarar yazarken, 2012’de bu rakam 2 milyar 713 milyon liraya indi.
Kağıt sektörü önde
Kağıt sektöründe büyük bir sıçrama sözkonusu. Orman ürünleri ve mobilya da karlılıkta artış sağladı. Elektrik, madencilik ve gıda da kar artışı yüzde 30’lar civarında. Geleneksel ihracatçı sektörlerde, yani dokuma, giyim eşyası, deri ve ayakkabı sanayisi ve taşıt araçları sanayisinde, dış pazarlardaki daralmanın yarattığı baskıyla 2012 kar ve zarar toplamında yüzde 38 ve yüzde 32’lik düşüşler var.
En fazla ihracat yapan 10 kuruluş
Geçen yılın en fazla ihracat yapan 10 şirketi bu yıl da değişmedi. Tüpraş, 5 milyar 16 milyon dolarlık ihracatıyla lider oldu. Tüpraş’ı, Ford Otomotiv, Oyak-Renault, Arçelik, Tofaş, Vestel Elektronik, İçdaş Çelik, OMV Petrol Ofisi, Petkim ve Toyota Otomotiv izledi. Taşıt araçları, metal eşya ve dokuma, tekstil sanayi en ağırlıklı ihracatçı sektörler olarak öne çıktı.
Borçlar/Özkaynak
500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun borçlar ve özkaynaklar ilişkisinde geçen yıla göre düzelme var. Fakat oran, yine de özel sektör şirketlerinin borç bağımlılığının yüksek olduğunu gösteriyor. 500 Büyük sanayi kuruluşunun borç/özkaynak oranı özel sektörde yüzde 134’ler düzeyinde. Bahçıvan, borç/özkaynak makasının açılmasının kur ve faizlerin artması durumunda özellikle karlılığı olumsuz etkilediğine dikkat çekti.
