Sanayi 4.0 yolu uygulamada aydınlanıyor; PLM-ÜRÜN YAŞAM DÖNGÜSÜ

Bilişim teknolojilerinin endüstriyel üretim süreçlerine entegrasyonu ile birlikte Sanayi 4.0 adı verilen devrim de başlamış oldu. Günümüzde bir ürünün fikir aşamasından son kullanıcıya kadar geçirdiği tüm aşamaların dijital ortamda takip edilebilir ve yönetilebilir olması lüks değil artık bir ihtiyaç. Bu noktada karşımıza PLM çıkıyor. Peki nedir bu PLM?

PLM nedir?
PLM (Product Lifecycle Management-Ürün Yaşam Döngüsü); bir ürünün fikir aşamasından son kullanıcıya ulaşıncaya kadar geçirdiği endüstriyel tasarım, mühendislik, analiz, üretim, ürün dokümantasyonu ve pazarlama materyallerinin oluşturulması gibi tüm süreçlerinin dijital ortamda takip edilip yönetilmesine imkân sağlayan bir çözüm. PLM (Product Lifecycle Management) Türkçe adıyla Ürün Yaşam Döngüsü veya Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi, herhangi bir sektör dahilinde ürünün hammadde olarak elde edilmesinden piyasaya servis edilene kadar geçen bölümdeki bütün süreçler ve kontroller demek.
PLM uygulamaları için 21. yüzyılın akıllı üretimi ile ilgili geliştirilen yazılım programlarıdır diyebiliriz. Genelde, üretim ile ilgili tüm süreçlere ait ana makine sistemlerinin ve alt, kısmi sistemlerin internet ağı içeresinde bir entegrasyonudur. Üretimin sensörlerle bilgisayar programlarıyla otomatik olarak akıllı yönetilmesini sağlayan bir yazılım; aynı üretim bantlarından farklı ürünlerin hızlı ve esnek, akıllı ve otomatik üretimine imkan sağlayan bir üretim teknolojisidir. Sanayinin ve hizmet sektörlerinin her dalında PLM uygulamalarının geniş kullanım alanları ve çok sayıda versiyonları bulunuyor.

PLM’nin amacı, işlevselliği ve kapsama alanları
PLM’nin endüstrideki yeri gittikçe artıyor. PLM yazılımları, tüm ürün yaşam döngüsü boyunca insanları, süreçleri ve verileri merkezi bir bilgi deposuna bağlar. Dolayısıyla tasarımcıdan son kullanıcıya kadar herkes aynı platformdadır ve aynı ürün tanımını paylaşır. PLM, müşteri ve tedarikçi firmalar arasındaki ilişkiyi ve bilgi akışını internet ortamına döker, böylelikle ilgili kişiler veya kurumlar her yerden bu bilgilere erişebilirler. Bununla birlikte PLM, mühendislik disiplinleri arasındaki işbirliklerine de ortam sağlar.
Bir PLM yazılımı, bir ürünü, ürünü etkileyen tüm bilgiler için bir veri deposu sağlayarak ürünlerinin yaşamını yönetmesine yardımcı olabilir. PLM yazılımı, ürünle ilgili verilerin yönetimini otomatikleştirmek ve verileri kurumsal kaynak planlaması (ERP) ve üretim yürütme sistemleri (MES) gibi diğer iş süreçleriyle entegre etmek için kullanılabilir.
PLM’nin amacı; israfı ortadan kaldırmak, hata oranını azaltmak ve verimliliği arttırmaktır. PLM yalın üretim modelinin ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilir.

Minimum hatayla, düşük maliyetli, hızlı, verimli, zamanında
PLM platformunda üzerinde çalışılan ürünün tüm mühendislik, üretim, servis, kalite kontrol, dokümantasyon aşamaları internet ortamında saklı tutulur. Bu platformda isteyen birim, istediği bilgiyi alır ve üzerinde gerekli revizeleri yapar. Yapılan değişiklikten sonra tekrar aynı platforma koyar ve tüm birimlerin bilgisine sunar. Böylece ortak bir yerde herkes kendi işine yarayan dosyaya hızlıca erişip en güncel hallerini kullanır ve karışıklık, gecikme vs. gibi olumsuzluklar ortadan kalkmış olur. Yani PLM; bir ürünün fikir aşamasından üretim haline kadar geçtiği tüm süreçlerin yönetilmesidir.
En güncel, en doğru veriye erişebilme: PLM ile şirketin sahip olduğu tüm veriler tek merkezde toplanır ve en güncel verilere bu sistem üzerinden ulaşılır. Birden fazla konumda ofisi bulunan bir firma, PLM ile en güncel ve en doğru veriye erişebilir.
• PLM; şirketlerin mevcut ürünlerinin yaşam döngüsünü kontrol eder. Aynı zamanda yeni ürün oluştururken izlenecek stratejilerin belirlenmesini sağlar.
• PLM; işbirliği ortamı sağlar. Tüm iş ortakları arasında uyumlu veri yönetimini sağlar. Perakendeciler, markalar, üreticiler ve tedarikçiler arasındaki işbirliği, ürünün yönü hakkında bilgi verir. Aynı zamanda düzenlemelere uyum, yeşil üretim, ürün kabul edilirliği gibi konularda da katkı sağlar. PLM, ürün hayat döngüsü boyunca standartların kaydedilmesi, korunması ve iletişim halinde kalınması için ortam sağlar.
• Tüm üretim sürecindeki izlenebilirlik, yönetimin tüm süreç hakkında farkındalığını arttırdığı gibi tedarik sürecini de hızlandırır. Diğer tüm sistemlerle entegre olabilen PLM; bütünsel izlenebilirliğe olanak sağlar.
• PLM; kütüphane yönetimi konusunu da ele alan bir platformdur. Kütüphane yönetimi, geçmiş verilere kolay erişimi sağladığı gibi geliştirme maliyetleri ve numune harcamaları üzerinde de çok değerli istatistiksel izlenebilirlik sunar.
• PLM; ürünün çıkarılmasındaki süreyi ve maliyeti azaltır.

Türkiye’de PLM
İşletmelerin Ürün Yaşam Döngüsü’ne (PLM’ye) bakışı: PLM, “bir ürün geliştirme platformu” olarak tanımlanıyor. Türkiye diğer ülkelere göre bu konuda daha yeni yeni standart oturtmaya başladı. Türkiye’de 1990’lı yıllarda proje ekiplerinde bulunan farklı disiplinlerdeki mühendisler, aynı fiziksel ortamı paylaşmaya ve ürün geliştirme adına standartlaşmaya başladı. Bu metot hala kullanılıyor ve çok da sağlıklı değil. Fiziksel ortamdan uzaklaşıldığında bilgilere erişim mümkün olmadığı gibi aynı zamanda hız konusunda da verimsizlik oluşuyor. Bu nedenlerle PLM platformunun temelleri atılmaya başlandı.
Teknoloji geliştikçe müşteri isteğiyle tedarikçiler arasındaki sistematik iletişim zorlaştı. Şirketler daha düzenli olabilmek ve müşterilerin isteklerini karşılayabilmek için PLM faaliyetlerini kullanmaya başladılar. Özellikle otomasyon alanlarındaki teknolojik ilerlemeler, tedarik bölümünün büyümesi, işçiliğin azaltılması, verimliliğin artması demek. Şirketlerin bu süreçleri yönetmesi için kullanması gereken sistem ihtiyacından doğan PLM ile otomasyon yazılımlarında ve tekniklerinde verimlilik daha çok arttı. Bu platform ile ürünün piyasaya sürülme süresi de oldukça düştü; enerji tasarrufu ve verimli kaynak kullanımı gibi artıları da beraberinde getirdi.
Günümüzde ve gelecekte sanayide mal ve hizmet üretiminde ve şirketlerin, teknik ve ekonomik değerlerin artırılmasında PLM ve Endüstri 4.0 uygulamaları teşvik ediliyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın sağladığı ve KOSGEB tarafından uygulanan Stratejik Ürün ve Teknoyatırım Destek Programları bu konuda öne çıkan desteklerden.

KOBİ’ler ve PLM
Türkiye’de üretim yapan küçük ve orta ölçekli firmaların (KOBİ’lerin), büyük şirketler karşısında ve uluslararası piyasalarda rekabet güçlerini artırmalarını sağlayacak önemli adımlardan birisi de PLM kullanmaya başlamaları.
KOBİ’ler, henüz PLM safhasına uzak olunduğunu düşünerek ilgilerini erteleyebilirler, bu çok yanlış olur; çünkü Endüstri 4.0’ın eşiğindeyiz; Türkiye’deki küçük büyük tüm firmaların yakın gelecekte bu teknolojiye entegre olmaları kaçınılmazdır.

PLM ile gelecek vizyonu
KOBİ’lerin PLM kullanmalarının bir adım ötesine bakarak gelecek vizyonu da çizersek; kent verilerinin entegrasyonunu bir navigatör (yönleyici) gibi düşünün; küresel bir navigatör içinde olacaksınız. Savunma sanayinde ülke sathında birbirini tanımayan 2500 KOBİ, örneğin; uydu, tank, uçak vb. için birlikte üretim yapıyor/yapacaklar.
Bunun da ötesine gidildi/gidiliyor: PLM ile ulusal ve uluslararası şirketler, kuruluşlar, internet ağı üzerinden aralarındaki üretim bağı ile yurtiçi ve yurtdışı katılımcılar, paydaşlar, tedarikçiler ilgili üretim safhalarını yerinde ve anında ekrandan izleyebildikleri gibi; müdahale etme, fikir alışverişinde bulunma imkânına sahip olabilir.  Şematik ana sistemine ait ve üzerinde çalışılan Endüstri 4.0 yazılımı, global olarak kullanılan navigasyon yazılımına benzerdir. Dünyadaki yer, yol, adres bilgileri, verileri, firma, bina, kapı bilgilerinin sürekli yenilenmesi, geliştirilmesi ve bu bilgilerden faydalanarak kısa sürede hedefe ve istenilen bilgilere, çıktılara ulaşılması gibi düşünülmektedir. Ürün ve üretime ait tüm bilgiler bir global internet ağı üzerinden dünyanın herhangi bir yerinden kullanıcılara sunulacaktır. Daha da ileriye gidilerek, akıllı algılayıcılarla (sensör) bu veriler değerlendirilerek üretimin kısmi otomasyonu söz konusu olabilecektir.
Türkiye’nin seçenekleri: Uçak, gemi, uzay araçları, ağır sanayi ürünleri, makinaların, tesislerin üretimlerinde ve işletilmelerinde çok ulusluluk, dolayısıyla PLM ve Endüstri 4.0 uygulamaları kaçınılmaz olmaktadır. Avrupa ülkelerinin uçak yapımında, farklı ülkelerde hazırlanan uçakların, Airbus’ın ve NATO askeri jetlerinin yapımında olduğu gibi, parçalarının bir merkezde birleştirildiği görülmektedir. Çokuluslu şirketlerin ürettikleri bu uçaklar ve jetler PLM uygulamaları doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. Ancak….
PLM ve Endüstri 4.0 yazılım programları ile sürdürülen endüstriyel mal ve hizmet üretiminde ürün kalitesinin artırılmasında, maliyetin azaltılmasında, kazancın yükseltilmesinde, rekabet şansının sağlanmasında, yeni ürünlere dair fikirlerin oluşmasında PLM gibi yönetimsel müdahaleler, mükemmelleştirmelerin yanı sıra yeni teknolojilerin, akıllı malzemelerin, üretim sürecine dahil edilmesi ile üretimin hızı, ürün kalitesi, üretimin randımanı, şirketin performansı arttırılabilir, üretimin teknik ekonomik değeri yükseltilebilir.

PLM’nin faydaları
• En güncel ve doğru bilgiye anında ve kolayca ulaşabilmek
• Tüm iş süreçlerini yöneterek verimliliği arttırmak
• Tüm verileri tek bir merkezden yönetebilmek
• Doğru zamanda doğru ürünü/hizmeti sunmak
• İnovasyonu arttırmak
• Maliyetleri azaltmak
• Kurum içi işbirliklerini arttırmak
• Kurumsal sermayeyi (Intellectual Property) tek bir ortamdan yönetmek
• Fikri ve sınai hakları korumak
• Marka kimliğini iyileştirmek
• Eş zamanlı tasarım imkanı
• Ürünlerin pazara çıkış ve teslimat sürecini kısaltmak
• Dış kaynak kullanımında, yan sanayii ve taşeron ile olan eşgüdümlerini arttırmak.

Ege Üniversitesi PLM Merkezi
Prof. Dr. Semih Ötleş Ege Üniversitesi PLM Merkezi Müdürü: “PLM (Product Lifecycle Management / Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi); Endüstri 4.0’ın önemli bir ayağı olan PLM, bir ürünün fikir aşamasından başlayarak, ömrünü tamamlayıp, sökülüp yeniden dönüşümüne kadar tüm süreçlerin yönetilmesidir. PLM’nin sanayi kuruluşlarına faydaları arasında işletmedeki iş süreçlerini yöneterek verimliliği arttırması, ürün maliyetlerini azaltması, inovasyonu arttırması, ürünün pazara çıkış ve teslimat süresini kısaltması, tedarikçilerle işbirliğini hızlandırması, doğru bilgiye hızlı bir şekilde ulaşılması, marka kimliğinin iyileştirmesi sayılabilir.
Ege Üniversitesi’nde PLM konusundaki ilk çalışmalar 2012 yılında Dassault firmasıyla olan görüşmeler sonucunda başlamıştır. Prof.Dr. Semih Ötleş, Prof.Dr. Semih Güneş ve 2 öğretim üyesi ekip olarak Almanya’nın Kaiserslautern, Aachen, Bochum, Berlin, Bremen, Trier şehirlerindeki üniversitelere ve Fraunhofer enstitülerine ziyaretlerde bulunup ikili işbirliğini başlatmışlardır. 2014 yılında Hannover Endüstri 4.0 fuarına ve Berlin’deki Tü-Alman Bilim Yılı açılışına katılınmıştır.
2014 yılında İzmir’de sanayicilerin, TUSAŞ, TEİ, SSM gibi kamu kurumlarının ve Almanya’dan seçkin PLM profesörlerinin katılımıyla bir çalıştay düzenlenmiştir. 2015 yılında Ege Üniversitesi PLM Mükemmeliyet Merkezi, Senato, YÖK ve Başbakanlığın onayıyla resmi olarak kurulmuştur. 2016 yılında da PLM Yüksek Lisans programı başlamıştır.
PLM Merkezi; 2014 yılında bir TÜBİTAK projesi (çalıştay düzenleme), 2015-2018 arasında Avrupa Birliği Erasmus plus projesi yapmıştır. Yürümekte olan TEYDEB 1505 ve 3 adet BAP projesi bulunmaktadır.
Merkezin alt yapısında işletim sistemi yüksek 30 adet bilgisayar ve 1 adet server bulunmaktadır. Bilgisayarlarda herbiri yüksek maliyetli olan Fransız Dassault, Amerikan PTC ve Autodesk ile Alman Contact firmalarının PLM yazılımları bulunmaktadır. Ayrıca Katia, Creo, Solidworks, Moldex tasarım programları ve Logo ERP programı mevcuttur.
PLM Yüksek Lisans Programı; tezli (2 yıl, yabancı dil belgesi, ALES puanı gerekli, ücretsiz) ve tezsiz (1.5 yıl, belge gerekmiyor, ücretli) olarak açılmaktadır. Öğrencilerin çoğunluğu mezun oldukları dal olarak Makine Mühendisi, Endüstri Mühendisi, sonrasında ise Bilgisayar / Yazılım Mühendisi, Elektrik / Elektronik Mühendisi, Kimya Mühendisi, Gıda Mühendisi, Tekstil Mühendisi, Haberleşme Mühendisi, İşletme Bölümü ve Matematik Bölümleri mezunlarından oluşmaktadır.
PLM Yüksek Lisans öğrencileri, sektörde halihazırda çalışanlardan oluşmaktadır. Çalıştıkları firmalar; BMC, Vestel, Volkan İtfaiye, Delphi, Obel Cıvata, Mechanika, Kanat Boya, CTS Makine, Weber, DMO, Karya Bilişim, Philip Morris, ZF Lemförder Aks, Volt Elektrik Motorları, Rennova Otomasyon, Maxion Wheels, PTİ, Noken, ETİ, Dr.Oetker. PLM Yüksek Lisans öğrencilerinin kendi sanayi kuruluşları konusunda tez çalışmalarını yapmaları sağlanarak sanayi işbirlikleri geliştirilmektedir.
Yüksek Lisans Programında; CAD/CAM, veri yönetimi, Endüstri 4.0, PLM konsepti ve uygulamaları, araştırma yöntemleri ve etik, PDM gibi konularda teorik ve uygulamalı öğretiler yapılmaktadır. Derslerde sanayici ve yazılım firmaları da davet edilerek öğrencilerle interaksiyon sağlanmaktadır.”