2025 yılı itibarıyla KOBİ’ler, küresel ve yerel ekonomik dalgalanmaların etkisi altında ciddi zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır. Yüksek enflasyon, finansmana erişim zorlukları, dijital dönüşüm eksikliği ve rekabetçi baskılar gibi sorunlar, bu işletmelerin sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Açık kaynaklardan yaralandığım yazımda, veriler; resmi raporlar, ekonomik analizler ve güncel tartışmalardan derlenmiştir.
Güncel Sorunlar: 2025 yılında Türkiye ekonomisi, %4.5’lik büyümeden sonra %3.2’ye yavaşlamış olup, enflasyon %38 seviyelerine gerilemiş olsa da hala yüksek seyretmektedir.
Bu ortamda KOBİ’ler, hem makroekonomik dengesizlikler hem de sektörel kısıtlarla mücadele etmektedir.
1) Finansmana Erişim Zorlukları: KOBİ’lerin en büyük sorunu, finansmana erişimdir.
Yüksek enflasyon ve faiz oranları (%54’e varan cezai faizler), kredi arzının yetersizliği ve teminat gereklilikleri, işletmeleri zorlamaktadır. 2025’te konkordato ilan eden firmaların istihdamdaki payı binde 5 civarında olsa da bu durum genel ekonomik görünüme risk oluşturmamaktadır; ancak esnaf ve KOBİ’ler arasında haciz, bloke ve vergi cezaları yaygınlaşmıştır. Zombi şirketlerin varlığı da KOBİ’leri olumsuz etkilemekte, rekabeti bozmaktadır. Ayrıca, batık kredi oranlarının artması, bankaların KOBİ kredilerini sınırlamasına yol açmaktadır.
2) Dijital Dönüşüm ve Teknolojik Yetersizlikler: KOBİ’lerin %68’i müşteri ilişkilerinde dijital araçlar kullanmasına rağmen; genel dijital uptake düşük seviyededir. Siber güvenlik, çalışan eğitimi ve altyapı kurulumları hala zorluklar yaratmaktadır. 2025 raporlarına göre, KOBİ’lerin büyüme performansı gelişmiş ülkelere göre geride kalmakta, yüksek teknolojili ürün üretimi sınırlıdır. Dijitalleşme eğilimleri artsa da düzenleyici engeller ve düşük uluslararası ticaret katılımı (%75 istihdam sağlayan KOBİ’lerin ihracattaki payı düşük) sorun teşkil etmektedir.
3) Enflasyon, Rekabetçilik ve Tedarik Zinciri Sorunları: Yüksek enflasyon, KOBİ’lerin rekabetçiliğini ciddi ölçüde etkilemekte, toplumu düşük gelir seviyesine hapsetmektedir. 2025’te ekonomik büyüme yavaşlarken, net ihracatın zayıflaması ve tedarik zinciri kesintileri (küresel şoklara karşı dayanıklılık eksikliği) işletmeleri hayatta kalmaya odaklanmaya zorlamaktadır. Balıkesir gibi bölgelerde finansman modellerinin yetersizliği, KOBİ’leri zorlamaktadır.
4) Kurumsallaşma ve Yönetim Sorunları: KOBİ’lerde liderlik yönetimi ve nesil devri sorunları yaygındır; liderler gençlere yer vermek istememekte, bu da büyüme ve sürdürülebilirliği engellemektedir. Ayrıca, yüksek teknolojili sektörlerde çalışma eksikliği ve genel kurumsallaşma yetersizliği, ulusal/uluslararası rekabette dezavantaj yaratmaktadır.
5) E-İhracat ve Uluslararası Engeller: KOBİ’lerin ihracat yapamaması, yapısal (teknoloji eksikliği) ve operasyonel (lojistik, pazar erişimi) engellerden kaynaklanmaktadır. 2025’te, KOBİ tanımı güncellenerek net hasılat sınırı 1 milyar TL’ye yükseltilmiş olsa da bu desteklerden yararlanma hala sınırlıdır.
6) İş Gücü ve İstihdam Sorunları: İşsizlik oranı %8.2 olsa da geniş işsizlik %28.4’tür. KOBİ’ler, nitelikli iş gücü bulmakta zorlanmakta, eğitim eksikliği ve yüksek maliyetler nedeniyle verimlilik düşmektedir. Ayrıca, vergi ve SGK borçları nedeniyle cezalar, istihdamı olumsuz etkilemektedir.
Çözüm Önerileri:
1) Finansmana Erişim İçin Çözümler:
• Finansman modelleri çeşitlendirilmeli: Fintek çözümleri, kitle fonlaması ve risk sermayesi teşvikleri artırılmalı. KOSGEB ve TOBB gibi kurumlar, nefes kredisi gibi programları genişletmeli.
• Vergi ve SGK yapılandırması: Cezai faizleri düşürerek yapılandırma sağlanmalı, esnafın nefes alması için #VergiSGKYapılandırma gibi kampanyalar hayata geçirilmeli.
• Politika önerileri: Kredi arzını artırmak için teminat gereklilikleri esnetilip, zombi şirketlere yönelik düzenlemeler getirilmeli.
2) Dijital Dönüşüm İçin Çözümler
• KOBİ’lere dijital strateji eğitimleri verilmeli, siber güvenlik araçları sübvanse edilmeli.
2030 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi kapsamında dijital ekonomi geçişi hızlandırılmalı.
• Dijitalleşmeye yönelik hibe ve teşvikler artırılmalı, Flow Master gibi entegre yazılımlar teşvik edilmeli.
3) Enflasyon ve Rekabetçilik İçin Çözümler
• Mali disiplin ve destekler: Enflasyonu düşürmek için sıkı para ve mali politikalar sürdürülmeli, KOBİ’lere düşük faizli kredi sağlanmalı.
• Yerel tedarik ağları güçlendirilmeli, yeşil ve döngüsel ekonomiye geçiş teşvik edilmeli.
4) Kurumsallaşma İçin Çözümler
• Liderlik eğitimi: Nesil devri programları geliştirilmeli, danışmanlık hizmetleri sunulmalı. KOBİ Danışmanlığı eğitimleri ile yapay zeka entegrasyonu teşvik edilmeli.
5) E-İhracat İçin Çözümler
• Yapısal reformlar: Lojistik ve pazar erişimi destekleri artırılmalı, e-ihracat eğitimleri verilmeli, yüksek teknolojili sektörlere odaklanılmalı.
6) İş Gücü İçin Çözümler
• Eğitim programları: Nitelikli iş gücü için mesleki eğitimler artırılmalı, istihdam teşvikleri verilmeli. Borç yapılandırması ile istihdamı korunmalı.
Sonuç: KOBİ’ler, Türkiye’nin sosyo-ekonomik kalkınmasının anahtarıdır, ancak 2025’te finansman, dijitalleşme ve enflasyon gibi sorunlar büyümelerini sınırlamaktadır. Çözüm önerileri, devlet destekleri (KOSGEB, TOBB), yapısal reformlar ve inovasyon odaklı yaklaşımlarla hayata geçirilmelidir. Bu sayede KOBİ’ler, sadece hayatta kalmakla kalmayıp, rekabetçi bir şekilde büyüyebilir ve ekonomiye daha fazla katkı sağlayabilir. Sürdürülebilir büyüme için, politika yapıcıların KOBİ’leri önceliklendirmesi şarttır.