Sudan’ı; yaklaşık on yıldır bölgede yatırım yapan DEİK Sudan İş Konseyi Başkanı Abdülkadir Taçyıldız ile konuştuk. Taçyıldız; “Afrikalı gözünü açtı. İyi niyetli ve iki tarafın da kazanacağı projelerde başarı şansı çok yüksek. Türkiye tarihsel avantajıyla bölgenin en önemli yatırımcısı olabilir” diyor.
Sudan Afrika Kıtası’nın yüzölçümüyle 3. büyük ülkesi.  Zengin yeraltı kaynakları ile hayvancılık ve tarım potansiyelini geliştirmede Türk girişimcinin bilgisine ihtiyaç duyuyor.
DEİK Sudan İş Konseyi Başkanı ve İzmir Sudan Fahri Konsolosu Abdülkadir Taçyıldız, “Evet Amerika ve Avrupa’nın ambargo uyguladığı bir ülke Sudan. Ancak kim ne derse desin güvenliğin ve hukukun üstün olduğu Afrika’nın en güvenilir pazarlarlarından biri Sudan’dır. Türk yatırımcıları, KOBİ’leri Sudan’a davet ediyoruz” diyor.
Sudan’da iş yapmanın avantajları ve dezavantajları var. Kış aylarında sıcaklık 20, yaz aylarında ise 60 dereceyi aşıyor. Yılda 3-4 kum fırtınası da unutulmamalı. Bunun dışında Sudan tam bir yatırım cenneti. Sudan’da Türkler’e sempati yüksek. Nüfusun ağırlığı Müslüman. Toplum kabileler sistemini yaşıyor. Ülke nüfusu 40 milyon. Sudan, 15 eyaletten oluşuyor.

Afrika yılı ilan edildi Sudan’a gitti
Türkiye, 2005’te ‘Afrika Yılı’ ilanıyla bir açılım başlattı. Afrika Birliği, Türkiye’yi stratejik ortak kabul etti. Abdülkadir Taçyıldız, o yıllarda Sudan Fahri Konsolosu olan Zeynel Abidin Erdem’in de önermesiyle ülkeye ilk ziyaretini gerçekleştirdi. İlk yıllarda Sudan’a ulaşmak Dubai veya Kahire üzerinden 2 günü bulan yolculukla mümkündü. Sonrasında Afrika’ya Türk yatırımcıların ilgisi artmaya başladı. Türk Hava Yolları bölgeye günlük uçuşlar koydu.
Abdülkadir Taçyıldız, ulaşımın kolaylaşmasını şöyle değerlendiriyor: “Önemli bir gelişmeydi. Ardından bölgedeki yatırımlarımız hızlandı. Bölgeyi çok iyi inceleme şansımız oldu. Sudan çok köklü bir millet ve misafirperverlikleri çok yüksek. Bu sıcak ilişkiler bizleri bugünlere getirdi. Şu anda Türkiye ile Sudan arasındaki ticaret hacmi 350 milyon TL’yi aşıyor.”

KOBİ’ler Sudan’a uzmanlığını götürsün
Sudan’da her eyaletin kendini yönetme hakkı valilikçe yürütülüyor. Yatırımcı hükümet veya yerel yönetimler üzerinden yatırımlarını gerçekleştirebiliyor.
Burada; kendisi de bir Sudanlı olan DEİK Türkiye-Afrika Odası Koordinatörü Evren Doğan, önemli bir noktaya dikkat çekiyor: “Türk yatırımcılar özellikle de KOBİ’ler Sudan’ı tercih etmeli. Yatırıma çok uygun alanlar mevcut. Ancak girişimci veya yatırımcının bir noktaya dikkat etmesi gerekiyor. Ülkesinde hangi işi yapıyor veya hangi alanda uzmanlığı varsa Sudan’da da o uzmanlığına dönük iş yapmalı. Sudan; dersine iyi çalışılıp gidilmesi gereken bir ülkedir. Zira başarısızlıkların altında yatan temel neden hep farklı maceralara dayanıyor.”

İnşaat sektörü büyüyor
Ülkede yerel ortaklıkların başarıda etkisi büyük. Demiryolu veya telekom işine ilgi duyuluyorsa ağırlıklı kamu ile çalışılmalı. Konut alanında bir yatırım yapılacaksa girişimci direkt hareket edebiliyor. Konut bölgede önemli bir ihtiyaç.  Toplu konuttan ziyade özellikle dubleks yapılar tercih ediliyor. Projeye göre ev fiyatları 1- 2 milyon doları buluyor. Taçyıldız, anlatıyor: “Sudanlı olup da yurtdışında başarılı olmuş çok sayıda insan var. Bu insanlar bölgelerindeki yatırımlara sıcak bakıyor. Ayrıca Sudan Hükümeti petrolünün yüzde 35’ini işlemeye başlamış. Dolayısıyla halkın refah düzeyinde iyileşme konut fiyatlarına da yansıyor. Sudan’ın üst segmenti kaliteli ve konforlu konutlarda yaşamak istiyor.”

Hammadde var ama teknoloji yok
Sudan’ın ortasından, kültürel, toplumsal ve ekonomik değeri büyük Nil Vadisi geçer. Bölgenin su avantajı var. Ülkede içme suyu sondajla veya Nil’in arıtılmasıyla sağlanıyor. Taçyıldız, yerin 2 metre altından Nil’in suyuna ulaşıldığını aktarıyor: “Ülkeye yağmur yılda 2-3 kez yağıyor. Su ağırlıklı sondaj ile sağlanıyor. Bu nedenle bölgede hayvancılık gelişmiş durumda. Dünyanın sayılı büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiricilerinden biri Sudan’dır. Ayrıca tarım önemli bir kaynak. Buğday, pamuk, susam, mısır, Akasya zamkının önemli üreticilerinden biri yine Sudan’dır. Yüzde 70 tarıma uygun olan araziler birçok ürün için imkan tanıyor. Türkiye’den birçok girişimci bölgede seracılık alanında yatırımlar da gerçekleştiriyor.
Balıkçılık da diğer bir yatırım alanını oluşturuyor. Kızıldeniz bağlantılı ülkede, modern balıkçılık iyi bir gelir kalemi niteliğinde.
Ülkeye deri alanında tabakhane yatırımı yapılabilir. Büyükbaş bir hayvanın fiyatı 150 dolara kadar inebiliyor. Ayrıca büyük et kombinelerine ihtiyaç var. Soğuk hava depoları da diğer önemli yatırım alanlarını oluşturuyor. Süt ve süt ürünleri bulunuyor ancak yarı mamul şekilde. İşlenecek tesislerin kurulması önemli bir yatırım alanı.”

Ambargo kalkacak yatırımcı teşvikleri gelecek 
Sudan’a bugün Amerika ve Avrupa ambargosu bulunuyor. Taçyıldız bu bağlamda Türklere şu çağrıda bulunuyor: “Herkesin gittiği ülkelerde pazar edinmek zordur. Önemli olan zor pazarlarda kalıcı olmaktır. Başarıyı ve kazancı bu getirir. Yakın bir zamanda Darfur Bölgesi’ndeki sıkıntı yok olacak ve ambargo kalkacaktır. Milli gelir silaha değil yatırıma harcanacaktır. Yatırımcılara yeni teşvikler ve destekler açıklanacak. Bu fırsatları kaçırmayın.” 
Sudan’da şu an yatırımcıya 5 yıllık vergi muafiyeti ve ucuz işgücü imkanı sağlanıyor (İşçi maliyeti 100 doların altında). Nitelikli işgücü var. Projede kullanılacak ekipmanların vergi muafiyeti var. Kar hiçbir sıkıntı olmadan yurtdışına çıkarılabiliyor. Ülkede ağırlıklı da şeker fabrikaları özelleştiriliyor. Coğrafi imkanlar nedeniyle de güneş ve rüzgar enerjisi yatırımları önemli.

KARE KARE SUDAN
Toplumsal yaşamda Sudan: Evren Doğan anlatıyor: Düğünlerde altın takısının fazlalığı iki kültürün de ortak özelliği. Sudan’ın ciddi altın rezervi mevcut. Petrolden sonra geliri yükselen Sudanlılar’da sosyo-kültürel statünün simgesi olarak perde kullanımı önemli. Zira ülkede tek katlı evlerde geliri yüksek Sudanlılar, çeşitli kalitede ağırlıklı da ipek perde kullanıyor. Türkiye’den çok sayıda perdeci bölgede iş yapıyor.
Çay Sudan’da sokakta ve evde tüketilen özel bir içecek. Kenya’dan gelen çay ülkede misafirperverliğin bir simgesi. Ana erkil bir toplum olan Sudan’da ev ve çocukların bakımından erkek sorumlu. Kadınlar yemekten sorumlu. Sudan’da kahvaltı kültürü yok. Ancak et ağırlıklı yemeklerde baharat, sarımsak ve salça kullanılıyor. Hayvanlar 3-4 yaşında kesildiği için etler biraz sert oluyor. Ülkenin sıcak olmasından kaynaklı olarak ağırlıklı tropikal meyvelerle besleniliyor.
Serbest Bölgeler ve Avantajları: Suakin Serbest Bölgesi ve Al Geili Serbest Bölgesi yatırımcı çekmek için Sudan Hükümeti’nce oluşturulmuş. Al Geili Serbest Bölgesi, Hartum’un 60 km kuzeyinde, 20 kilometrekarelik bir alanda kurulmuş. Serbest bölgelerdeki sınai, ticari ve hizmet yatırımları şu avantajlardan yararlanıyor:
- 15 yıllık bir süre boyunca kazanç vergisinden muaf olması,
- Serbest Bölge içinde çalışan yabancı ülke vatandaşlarının maaşlarının gelir vergisi ve harçlarından muaf olması,
- Serbest Bölge’ye ithal edilen ya da yurtdışına ihraç edilen ürünlerin her türlü gümrük vergisinden muaf olması,
- Serbest Bölge içerisindeki gayrimenkul inşasının her türlü vergi ve harçtan muaf olması,
- Yatırılan sermaye ile elde edilen karların, Serbest Bölge’de faaliyette bulunma iznine sahip herhangi bir banka aracılığıyla Sudan’dan yurtdışına transfer edilebilmesi,
- Serbest Bölge’ye yapılan yatırımların dondurulamaz ya da el konulamaz olması,
- Serbest Bölge’ye yatırım yapan firmanın arazisini kiralama ve üzerine anlaşılan koşullar doğrultusunda bina inşa etme hakkına sahip olması,
- Serbest Bölge’den başka ülkeye gidecek malların gümrük görevlilerinin gözetimi doğrultusunda depolanabilir olması,
- Serbest Bölge’de üretilen malların, kullanılan materyale bağlı olarak Sudan Serbest Bölgeler Şirketi’nin atadığı  Komitenin biçeceği fiyat doğrultusunda, gümrük vergisinden muaf olması.