Dünya; yapay zeka devriminin eşiğinde; Geleceğin işleri

Pandemi, Rus-Ukrayna Savaşı, seller, depremler, yangınlar gibi afetlerle boğuşan dünyada; göçlerle derinleşen ekonomi ve iklim kriziyle birlikte yaşanan dijitalleşmede, uzmanlar bir yapay zeka devriminin eşiğinde olduğumuza dikkat çekiyor. Yeşil ve dijital dönüşen dünya ekonomisini, yapay zeka devrimi yeniden şekillendiriyor. Uzaktan çalışma ve hibrit çalışma modelinin (uzaktan çalışma ve ofisten çalışmayı harmanlayan model) öne çıktığı yeni iş dünyasında, küresel ticaret ve ekonomi de yapay zekayla evriliyor. Geleneksel iş modelleri ve işler hızla kaybolmaya başlarken dijital ve yapay zeka tabanlı yeni mesleklerin devri başlıyor. Çalışanlar ve her ölçekteki şirketin varlığını geleceğe taşımasının yolu; yeşil ve dijital dönüşüm ile yapay zekayla entegrasyondan geçiyor.

‘2023 İşlerin Geleceği Raporu’ geleceğin işlerine ışık tutuyor
2027’ye kadar iş alanlarında en yüksek büyümenin; eğitim, tarım ve dijital ticarette olacağı öngörülüyor: Dünya Ekonomik Forumu (WEF-World Economic Forum) tarafından geleceğin iş ve becerilerinin haritalandırıldığı ve bu yıl Türkiye’nin, TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu anket yürütücülüğünde ilk kez dahil olduğu ‘2023 İşlerin Geleceği Raporu’na göre; iş alanlarında 2027 yılına kadar en yüksek mutlak büyümenin eğitim, tarım ve dijital ticarette olacağı öngörülüyor.
45 ülkede, 27 endüstriyi kapsayan 803 şirketin üst düzey yöneticilerinin cevaplarıyla oluşturulan ‘2023 İşlerin Geleceği Raporu’nun; Kovid-19 salgınının etkilerinin devam ettiği, ikiz (dijital ve yeşil) dönüşüm, küresel tedarik zincirinin yerelleşmesi, iklim krizinin etkilerinin azaltılması gibi ekonomik, teknolojik ve çevresel birçok değişimin yaşandığı bir dönemde, işverenlerin yetenek ihtiyaçlarını karşılamak için oluşturacakları stratejileri belirlemekte yol gösterici olması bekleniyor.
Dünya Ekonomik Forumu’nun bu yıl dördüncü kez hazırladığı raporda; 2023-2027 yılları arasında makro-trendlerin ve teknoloji adaptasyonunun iş piyasasını nasıl etkileyeceği, işlere ve becerilere olan talebin nasıl şekilleneceği analiz ediliyor.

Gelecek vaadeden iş alanları
Raporda; işletmelerin yeşil dönüşümü, çevresel, sosyal ve kurumsal yönetişim standartlarını uygulaması ve tedarik zincirinin yerelleşmesine olanak sağlayan yatırımların yeni işler yaratması, makro trendler olarak ön plana çıkıyor. Aynı zamanda hemen hemen tüm teknolojik gelişmelerin işler üzerine net pozitif etkisinin olacağı öngörülürken; büyük veri analizi, iklim değişikliği ve çevre yönetimi teknolojileri ile siber güvenlikte yaşanacak büyümenin en önemli itici güçler olacağı belirtiliyor.

Teknolojik değişimin Türkiye’de yaratacağı işler dünya ortalamasına göre daha fazla olacak
Şirketlerin birçoğu; tarım teknolojileri, dijital platformlar, e-ticaret ve yapay zekanın kendi organizasyonlarında ciddi iş kayıplarına neden olacağını, bununla birlikte aynı etkilerin iş imkanları yaratacağını ve net etkinin pozitif olacağını düşünüyor. Raporda bu değişime iş yaşamlarının ortasında yakalanan bireylerin yeniden eğitim ya da işte eğitim ile yeni becerileri elde etmesi, dijital ve yeşil dönüşüm becerilerini geliştirmelerinin önemli olduğu vurgulanıyor. Türkiye’deki yöneticiler, teknolojik değişimin Türkiye’de yaratacağı işlerin dünya ortalamasına göre çok daha fazla olacağını öngörüyor.

Teknoloji, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik etkisi
Teknoloji, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik yeni işlerin oluşumunda en önemli faktörler olarak öne çıkarken; yapay zeka ve makine öğrenimi, sürdürülebilirlik, siber güvenlik uzmanlıklarının en çok büyüyecek iş rolleri olduğu belirtiliyor. Yenilenebilir enerji mühendisliği, güneş enerjisi kurulum uzmanlığı ve sistem mühendisliğinin ise ekonomilerin yenilenebilir enerjiye geçiş hızlarına bağlı olarak gelişebileceği kaydediliyor.

5 yılda işlerin %23’ü değişecek, yeni işler ortaya çıkacak
Raporun ortaya koyduğu diğer dikkat çekici sonuçlardan bazıları şöyle:
• 2027’ye kadar işlerin yaklaşık %23’ünün değişmesi, bunun 69 milyonunun yeni iş, 83 milyonunun da artık mevcut olmayan iş olması bekleniyor.
• Yeşil dönüşümün ve tedarik zincirlerinin yerelleşmesinin net iş büyümesine yol açacağı tahmin ediliyor. Teknolojiye adaptasyonun ve dijitale erişimin artmasının net iş büyümesi yaratacağı, ancak bunun kaybolacak iş alanları ile dengeleneceği öngörülüyor.
• Yavaş ekonomik büyüme, arzın kıtlığı ve enflasyon, iş alanları için en büyük riskleri oluşturuyor.
• En hızlı büyüyen işlerin yapay zeka ve makine öğrenimi uzmanlığı, sürdürülebilirlik uzmanlığı, iş istihbarat analistliği ve bilgi güvenliği uzmanlığı olması beklenirken; en yüksek mutlak büyümenin de eğitim, tarım ve dijital ticarette olacağı tahmin ediliyor.

Raporda ayrıca, yeni yetenekleri şirketlerine çekebilmek için uygulanacak stratejiler yöneticiler tarafından listeleniyor. Türkiye’de ankete katılan yöneticiler dünya ortalamasına benzer önem sırasında stratejiler belirtirken; iki stratejide dünya ortalamasından ciddi bir şekilde ayrışıyor. Bunlardan birincisi olan yüksek maaş verilmesi konusuna, Türkiye’deki yöneticiler, dünya ortalamasından 17 baz puan daha fazla önem atfediyor. İkinci dikkat çeken fark ise şirketlerin promosyon süreçlerini iyileştirmesi stratejisinde gözlemleniyor. Türkiye’de şirket yöneticilerinin, bu stratejiye dünya ortalamasından 7 baz puan daha fazla önem atfettikleri görülüyor.

OECD: “Yapay zeka devriminin eşiğindeyiz”
Yüksek otomasyon riski altındaki meslekler istihdamın yaklaşık %27’si: Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD- Organisation for Economic Co-operation and Development), İstihdam Görünümü 2023 Raporu’nu ‘Yapay Zeka ve İş Gücü Piyasası’ başlığıyla yayımladı. Yapay zekanın işgücü piyasası üzerindeki etkisinin analiz edildiği raporda, firmaların yapay zekayı kullanmasının hala nispeten düşük oranda olmasına rağmen teknolojideki hızlı ilerlemenin, düşen maliyetlerin ve yapay zeka becerilerine sahip çalışanlardaki artışın OECD ülkelerinin bir ‘yapay zeka devrimi’nin eşiğinde olabileceğini gösterdiği aktarıldı. Raporda, yapay zekanın etkisi dikkate alındığında, en yüksek otomasyon riski altında sınıflandırılan mesleklerin istihdamın yaklaşık yüzde 27’sini oluşturduğu bildirildi.
İnşaat, çiftçilik, balıkçılık ve ormancılık gibi düşük ve orta vasıflı işlerin en fazla risk altında olan işler olduğu belirtilen raporda, yüksek beceri gerektiren mesleklerin de en azından otomasyon riski altında olduğuna işaret edildi.

Çalışanlar işlerini tamamen yapay zekaya kaptırma konusunda endişeli
Rapora göre, yapay zekayı (AI) kullanan firmalar arasında şimdiye kadar istihdamı olumsuz etkilediğine dair çok az kanıt olduğu tespit edildi. Çalışanların 5’te 3’ünün gelecek 10 yıl içinde işlerini tamamen yapay zekaya kaptırma konusunda endişeli olduğuna dikkat çekilen rapora göre, yapay zeka nedeniyle çalışanlar kendi sektörlerindeki ücretlerin düşeceğinden de endişe duyuyor.
7 OECD ülkesinde 2.000 şirkette çalışan 5.300 işçiyle yapılan anketin sonuçlarına göre Al sadece korkulan bir unsur değil, çünkü birçok çalışanın hayatını da kolaylaştırdı. Çalışanların %60’ı işini AI’a kaptırmaktan endişeli olsa da çalışanların 3’te 2’si AI sayesinde işlerinin daha tehlikesiz hale geldiğini ve fiziksel sağlıklarının iyileştiğini söylüyor. Raporda anketin ChatGPT ve diğer AI platformlarının hayatımıza girmeden önce yapıldığı da not düşülüyor. Raporda, hükümetlerin işverenleri daha fazla eğitim sağlamaya, yapay zeka becerilerini eğitime entegre etmeye ve yapay zeka işgücünde çeşitliliği desteklemeye teşvik etmesi gerektiği ifade edildi.

İşsizlik 1970’lerin başından bu yana en düşük düzeyde
İşgücü piyasaları sıkılığını koruyor: Rapora göre, küresel ekonominin 2021’den bu yana önemli ölçüde yavaşlamasına rağmen OECD işgücü piyasaları sıkı kalmaya devam etti. Raporda, istihdamın COVID-19 krizinden bu yana tamamen toparlandığı ve işsizliğin 1970’lerin başından bu yana en düşük seviyesinde olduğu bilgisi verildi. Nominal saatlik ücretlerin yükseldiği ancak bugüne kadar enflasyona ayak uyduramadığı vurgulanan rapora göre, bu durum neredeyse tüm OECD ülkelerinde reel ücretlerin düşmesine neden oldu. Raporda, OECD çapında istihdamın 2023 ve 2024’te artmaya devam edeceğinin tahmin edildiği de paylaşıldı.

Türkiye işsizliğin en yüksek olduğu 3 OECD ülkesinden biri
Türkiye ise yüzde 10.2 işsizlik oranıyla İspanya ve Yunanistan’ın ardından OECD genelinde işsizliğin en yüksek olduğu ilk üç ülke arasında. Öte yandan nominal saatlik ücretlerde artışlar yaşanıyor olsa da enflasyon Türkiye’nin de aralarında olduğu neredeyse tüm OECD ekonomilerinde reel ücretlerde düşüşe neden oldu. Rapora göre reel saatlik ücretler birçok sektörde ve birçok OECD ülkesinde düşerken, geçim maliyetleri de arttı. 2023’ün ilk çeyreğinde nominal ücretlerde bir yükseliş görülse de (2023’te geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.8’lik artış yaşandı) OECD verilerinin alınabildiği 34 ülkeden 30’unda reel ücretler ortalama yüzde 3.8 düştü.

Kârlar işçilere verilen ücretlerden daha çok yükseldi
OECD raporunda şirket kârlarının genelde işçilerin ücretlerinden daha fazla artış yapıldığına da dikkat çekiliyor. Raporda şirket kârlarının satın alma gücünde kademeli olarak yaşanan erimeden kaynaklanan kayıpları karşılayabilecek düzeyde olduğu ve buna ilişkin düzenlemeler yapılabileceği tavsiyesi de paylaşılıyor.

Liderlere kilit mesajlar
PwC Türkiye’nin ‘Geleceğin İş Gücü; 2030 Yılını Şekillendirecek Rakip Güçler’ raporuna göre; %37 otomasyon sonucunda işini kaybetmekten korkuyor (2014’te bu oran %33), %74 gelecekte işini kaybetmemek için yeni beceriler öğrenmeye veya yeni eğitimler almaya hazır, %60 çok az kişinin gelecekte istikrarlı ve uzun vadeli bir işe sahip olacağını düşünüyor, %73 teknolojinin hiçbir zaman insan aklının yerine geçemeyeceğini düşünüyor. ‘Geleceğin İş Gücü’ raporu, 2030’da görülmesi olası 4 farklı çalışma dünyasını ve 10.000 kişinin bakış açısını inceliyor. PwC Küresel Lideri (Strateji ve Liderlik Gelişimi) Blair Sheppard, “Entellektüel rahatlığın dostumuz olmadığını ve yeni şeylerin ötesinde yeni düşünme şekilleri öğrenmenin yaşam boyu devam eden bir çaba olduğunu unutmamalıyız” dedi.

Raporda liderler için şu kilit mesajlar veriliyor:
• Şimdi harekete geçin: Değişim çoktan başladı ve zaman geçtikçe hızlanarak devam ediyor.
• Pişmanlıklara ve varsayımlara yer yok: Dinamik bir gelecek için plan yapın. Bütün senaryolar için geçerli olacak ve pişmanlık duymayacağınız adımlar atın. Emin olmadığınız durumlarda bazı varsayımlarda bulunmak zorunda kalabilirsiniz.
• Büyük bir adım atın: Kendinizi başlangıç noktanız ile sınırlandırmayın. Bugün olduğunuz yerden farklı bir yerde olmak için sadece küçük bir adım atmanın ötesinde radikal bir değişikliğe ihtiyacınız olabilir.
• Otomasyon tartışmasına katılın: Değişen teknoloji dünyasını ayrıntılı bir şekilde anlama en başta gelen zorunluluklardan biridir.
• İşler değil çalışanlar: Şirketler, teknoloji sebebiyle ortadan kalkan işleri koruyamaz ancak, şirketlerin çalışanlarına karşı sorumlulukları vardır. Çevikliği, uyum sağlamayı ve yeni becerileri destekleyin.
• Net bir söylem geliştirin: Kaygı, kendine güveni ve yenilikçi olma dürtüsünü yok ediyor. Gelecekteki otomasyon ile ilgili güven verici bir iletişim kurmaya başlayın.

Geleceğin işleri neler olacak?
Uzmanlara göre gelecek 10 yılda talep görmesi beklenen işler şöyle:
• Yapay Zeka Uzmanı (Siber Güvenlik, Sağlık Hizmetleri, İş Zekası (Business Intelligence), Bilgi Teknolojisi (BT) ve Bulut Bilişim, Ulaşım ve İmalat alanları ağırlıklı olmak üzere)
• Yapay Zeka Mühendisliği
• Yapay Zeka Eğitim Yöneticisi
• Yapay Zeka İş Geliştirme Müdürü
• Yapay Zeka Yazılımcısı, Developer’ı (Geliştirici)
• Yapay Zeka Tasarımcısı
• Yapay Zeka Danışmanı
• Yapay Zeka Satıcısı
• Yapay Zeka Makine Kalite Kontrol Elemanı
• Yapay Zeka ve Makine Öğrenim Uzmanı
• Derin Öğrenme Tasarımcısı
• Derin Öğrenme Optimizatörü
• Derin Öğrenme Analisti
• Derin Öğrenme Danışmanı
• Derin Öğrenme Bilim İnsanı
• Yapay Zeka ve Robotik Mühendisliği
• Robot Mühendisliği / Robotik Mühendisi
• Robot Kaynak Operatörü
• Robot Bilim İnsanı
• Robot Akademisyeni
• İş Zekası Analisti
• Teknik Bakım Uzmanı (Elektrikli Arabalar)
• Yol Denetleyicisi (Otonom Araçlar ve Teslimat Drone’ları için)
• Drone Pilotluğu
• Elektrikli / Otonom / Uçan / Hibrit Araç / Drone Tasarımcısı
• Elektrikli / Otonom / Uçan / Hibrid Araç / Drone Mühendisi
• Elektroteknoloji Mühendisliği
• Nanoteknoloji Mühendisliği
• Nano, Malzeme Bilim İnsanı
• Nano, Malzeme Mühendisi
• 3D Üretim Mühendisliği
• 3D Baskı Tasarımcısı
• Simülasyon Tasarımcısı
• Bulut Mühendisliği
• IoT (Nesnelerin İnterneti) Uzmanı
• Nesnelerin İnterneti Tasarımcısı
• Nesnelerin İnterneti Yazılımcısı, Developer’ı (Geliştirici)
• Metaverse Uzmanı
• Akıllı Yaşam, Akıllı Şehir Tasarımcısı
• Akıllı Yaşam, Akıllı Şehir Danışmanı
• Akıllı Yaşam, Akıllı Şehir Hukukçusu
• Akıllı Yaşam, Akıllı Şehir Mühendisi
• Büyük Veri (Big Data) Uzmanı
• Veri Mühendisi
• Veri Analisti
• Veritabanı Yöneticisi
• Veritabanı Mimarlığı
• Dijital Veri Dedektifi / Veri Dedektifi
• Kişisel Veri Simsarı
• Edge Computing Uzmanı
• Yön-Eylem Araştırması Analisti
• Finans Müdürü
• Risk Yönetimi Uzmanı
• Veri Bilimci / Veri Bilimi (Data Science) Uzmanı
• Aktüerlik
• Fintek (Fintech) Mühendisliği
• Kripto Para Teknisyeni
• Kripto Para Danışmanı
• Kripto Para Bilim İnsanı
• Blokzincir (Blockchain) Uzmanı
• Blockchain Geliştiriciliği
• Blockchain Akademisyeni
• Dijital Dönüşüm Uzmanı
• Bilgi Teknolojileri
• Bilgi Teknolojileri Yöneticisi
• Bilgi Sistemleri Yöneticisi
• Bilgisayar Mühendisi
• Bilgi İşlem Uzmanı
• Siber Güvenlik Uzmanı
• Siber Güvenlik Danışmanı
• Siber Güvenlik Mühendisi
• Siber Güvenlik Teknisyeni
• Bilgi Güvenliği Analisti
• Siber Şehir Uzmanı
• İnovasyon Uzmanı
• Ar-Ge Mühendisi
• Ar-Ge ve Tasarım Merkezi Uzmanı
• Yeni Teknoloji Uzmanı
• Proje Yöneticiliği
• E-Ticaret Meslek Elemanı
• Yazılım
• Yazılım Geliştirme Uzmanı
• Yazılım Destek Uzmanı
• Kodlama, Yazılım, Algoritma, Platform Yazılımlar Yazılımcısı, Developer’ı
• Kodlama, Yazılım, Algoritma, Platform Yazılımlar Mühendisi
• Kodlama, Yazılım, Algoritma, Platform Yazılımlar Optimizatörü
• Teknik Yazar
• Grafik Tasarımcılığı
• Üç Boyutlu Grafik Animasyoncu
• Mobil Yazılımcı
• Mobil Uygulama ve Oyun Geliştirme Uzmanlığı
• Oyun Geliştiriciliği
• Sosyal Medya Uzmanlığı
• Vlogger
• Ses Küratörü
• İnternet Televizyonculuğu
• Sosyal Girişimci
• Yazarlık
• Dijital İçerik Uzmanı
• Dijital İçerik Yazarlığı
• Dijital Yol Denetleyicisi
• Ürün Tasarımcılığı
• Uygulama Tasarımcısı
• Sanal Gerçeklik Akademisyeni
• Sanal Gerçeklik Senaristi
• Artırılmış Gerçeklik (AR) Tasarımcısı
• Artırılmış Gerçeklik Pazarlamacısı
• Artırılmış Gerçeklik Seyahat Üreticisi
• Hologram Yazılımcısı, Developer’ı
• Giyilebilir Teknoloji Tasarımcısı
• İnsan-Makine Etkileşimi Tasarımcısı
• Pazarlama
• Dijital Pazarlama Uzmanı
• Dijital Reklamcılık
• Satış Uzmanı
• Satış Mühendisi
• İnsan Kaynakları (İK)
• İK Uzmanı
• İK Yöneticiliği
• İnsan ve Kültür Uzmanı
• Halkla İlişkiler (PR)
• PR Yöneticiliği
• Müşteri Hizmetleri Yöneticiliği
• İş Güvenliği Uzmanı
• İç Mimarlık
• Genetik Bilim İnsanı
• Genetik Mühendisliği / Genetik Mühendisi
• Genetik Danışmanı
• Genetik Çeşitlilik Memuru
• Genetik Risk Analisti
• Organ Bilim İnsanı
• Organ Tasarımcısı
• Organ Analisti
• Biyoistatikçi
• Biyomühendislik ve Biyomedikal Mühendisliği
• Sentetik Biyoloji Uzmanı
• Psikiyatristlik
• Duygu Danışmanı
• Duygu Akademisyeni
• Duygu Bilim İnsanı
• Duygu Pazarlamacısı
• Duygu Tasarımcısı
• Duygu Yazılımcısı, Developer’ı (Geliştirici)
• Robotik Psikolog
• Yapay Zeka Destekli Sağlık Teknisyeni
• Dil Konuşma Terapisti
• Diyetisyenlik
• Doktorluk
• Hemşirelik
• Epidemiyoloji Uzmanlığı
• Sürdürülebilirlik Uzmanı
• Yenilenebilir Enerji Uzmanı
• Yenilenebilir Enerji Satıcısı
• Yenilenebilir Enerji Mühendisi
• Yenilenebilir Enerji Analisti
• Yenilenebilir Enerji Tasarımcısı
• Yenilenebilir Enerji Yazılımcısı, Developer’ı
• Yenilenebilir Enerji Bilim İnsanı
• Güneş Enerjisi Mühendisi
• Güneş Enerjisi Teknisyeni
• Güneş Enerji Sistemi Teknik Personeli
• Güneş Enerjisi Güvenlikçisi
• Şehir İçi Tarımcılık
• Dijital Tarım Uzmanı
• Tarımsal Ekipman Operatörü
• Topraksız Tarım, Dikey-Şehir Çiftlikleri Optimizatörü
• Topraksız Tarım, Dikey-Şehir Çiftlikleri Tasarımcısı
• Topraksız Tarım, Dikey-Şehir Çiftlikleri Teknisyeni
• Topraksız Tarım, Dikey-Şehir Çiftlikleri Mühendisi
• Topraksız Tarım, Dikey-Şehir Çiftlikler Danışmanı
• Hidrolog (Su Bilimleri Uzmanı)
• Çevre Bilimci ve Çevre Uzmanı
• Çevre, İklim Tasarımcısı
• Çevre, İklim Danışmanı
• Çevre, İklim Hukukçusu
• Çevre, İklim Risk Analisti
• Çevre, İklim Mühendisi
• Çevre, İklim Mimarı
• Dünya Gözlem Bilimcisi
• Gezegen Bilimcisi
• Yerbilimci
• Uzay Arkeoloğu
• Uzay, Uçak Bilim İnsanı
• Uzay, Uçak Risk Analisti
• Uzay, Uçak Mühendisi
• Uçak Mühendisi
• Uzay, Uçak Yazılımcısı, Developer’ı (Geliştirici)
• Uzay, Uçak Pazarlamacısı
• Astrokimyacı
• Avukat / Hakim / Savcı
• Spora Bağlılık Rehberi
• E-Spor Oyunculuğu
• E-Spor Koçluğu
• Sanatçı ve/veya Sporcu Danışmanı
• Dijital Terzi

Yapay zekanın iyi mi kötü mü olacağı politikalara bağlı
OECD Genel Sekreteri Mathias Corman, AI’ın istihdam piyasasını ve çalışanları nasıl etkileyeceğine ilişkin; “Faydalarının risklerinden daha fazla olması uygulanacak politikalara bağlı olacak” dedi. Corman, hükümetlerin çalışanlarını değişimlere hazırlaması gerektiğini ve AI’ın getireceği fırsatlardan faydalanmalarına yardımcı olmaları gerektiğini ifade etti.

Endüstri 5.0’a zıplanacak
Forbes’un ‘En Etkili 50 Kadın Fütürist’ listesindeki tek Türk olan Fütürist, Ekonomist Ufuk Tarhan ile ‘Geleceğin İşleri’ni konuştuk. Dergimiz KobiEfor’a özel açıklamalarda bulunan Tarhan, gelecekte hangi işlerin, yeteneklerin, mesleklerin önplana çıkacağını anlattı ve hem şirketlerin hem de çalışanların bu geleceğe nasıl hazırlanması, şirketlerin nasıl bir yol haritası çizmeleri gerektiği konusunda önerilerini paylaştı.

KobiEfor: ‘2023 İşlerin Geleceği Raporu’nda iş alanlarında 2027’ye kadar en yüksek mutlak büyümenin eğitim, tarım ve dijital ticarette olacağını öngörüyor. Sizin bu konuda öngörüleriniz nelerdir?
Ufuk Tarhan: 2030’lara giderken istisnasız her sektör ve her alan zorunlu olarak devrimsel değişiklikler geçirecek, büyüyecek çünkü Endüstri 5.0’a zıplanacak. Öyle ki daha pek çok şirket 4.0’a geçişi dahi tamamlamamış hatta yarılamamışken adeta uzun ya da yüksek atlayış ile 5.0’a geçiverecek…

En fazla, hızlı ve çok boyutlu büyüyecek alanlar
Ancak ‘2023 İşlerin Geleceği Raporu’nda da sözü edildiği gibi eğitim, tarım ve dijital ticaret, diğerlerinden biraz daha fazla etkilenecek çünkü şimdiye kadar geride kalmışlardı. Bilgisayar, internet, mobilite devrimlerinden bu yana en geride kalanlar ya da tam ivmelenemeyenler özellikle bu üç sektör olmuştu. Aslında onlar açığı kapatmaya çalışacaklar, o yüzden daha fazla büyüyecekler desek daha doğru olur. Çok daha öncü konumda, çok daha hızlı dönüşüm ve büyüme sürecine girmiş olmaları gerekiyordu, yapamadılar.
Eğitim sektörü, dijitalleşme, uzaktan eğitim, yapay zekâ, sanal gerçeklik ve 3 boyutlu görselleştirme teknolojilerinin gelişimiyle birlikte tamamen yeni bir yapıya bürünecek. Belki de insanlık tarihindeki en radikal dönüşümünü yaşayacak. Tarım sektörü de sürdürülebilirlik, iklim değişikliği, demografik değişimler nedeniyle sayısız inovasyona muhatap olacak ve sabandan traktöre ancak geçen tarım ve hayvancılık laboratuvarlara ve plazalara taşınacak kadar büyük sıçramalar yaşayacak.
Ben bunlara yani en fazla, hızlı ve çok boyutlu büyüyecek alanlara “sağlık, uzay, ulaşım” ve (maalesef) “silah” sektörlerini de eklemek isterim.
Dijital ticaretin büyümesi ise ancak Pandemi’yle hızlanabilmişti. Özellikle Web 3.0’a, blockchain’e, kripto paralara, akıllı kontratlara, NFT sistemine ve DeFi adı altında özetlenebilecek yeni finansal-ticari sistemlere geçildiğinde, yapay zekanın da etkisiyle dijital ticaret adeta uçacak.

Teknoloji odaklı meslekler
KobiEfor: Sizce geleceğin meslekleri neler olacak, hangi yetenekler ve işler ön plana çıkacak ve değerli olacak?
Ufuk Tarhan: Gelecekte ön plana çıkacak mesleklerin çoğunun teknoloji odaklı ya da teknolojik gelişmeler yüzünden olacağını söyleyebiliriz. Yapay zekâ, veri bilimi, robotik, siber güvenlik, blockchain, fintech, metaverse, insan-makine etkileşimi gibi alanlarda yetkinlik gerektiren meslekler önem kazanacak.  Daha fazla geleceğin mesleği seçenekleri için www.ufuktarhan.com/gelecegin-meslekleri adresine bakın. Orada kombinasyonlar yaparak, yeni meslekleri incelemek mümkün. Çevrenizdeki gençlere de mutlaka gösterin. Büyük esinlenme yaratacak…
Ayrıca, sürdürülebilirlik, çevresel bilinç, yerküre, enerji sektörü, sağlık, uzay, su, gıda, tarım, hayvancılık kadar birçok farklı ve hayati sektörde de yeni meslekler, iş alanları gelişecek.

T-İnsan’laşabilmek
KobiEfor: Yıldızı parlayacak meslekler ve yeni doğan meslekler göz önüne alındığında çalışanlar hangi özelliklerini, yeteneklerini geliştirmeli, hangi eğitimleri alarak geleceğe hazırlanmalı?
Ufuk Tarhan: Yıldızı parlayan mesleklere daima mühendislik, bilim-teknoloji tabanlı olanları yazıyoruz. Ancak bir de madalyonun diğer yüzü var. Orayı da asla gözden kaçırmamak lazım. O da dünyanın tamamen ya da yaygın şekilde yapay zekalı, robotlu düzeneklere geçmesi, bilişsel kabiliyetleri kopyalaması zaman alacak. Bu gelişmeler bilim, teknoloji alt yapısının yetersizlikleri ve hukuki, ticari düzenlemeler yüzünden beklendiği kadar hızlı olamayacak. O yüzden daima insanın fiziksel olarak yaptığı işlere ihtiyaç duyulacak. Ustalık gerektiren servis hizmetlerine (insan, bahçe, ev, hayvan bakıcılıkları, şoförlük, kuryelik, temizlikçilik, hemşirelik, sağlıkçılık, danışmanlık, kuaförlük, tamircilik, tesisatçılık, inşaatçılık, vb. gibi) ihtiyaç artacak. O yüzden bu alanları da küçümsemeden ve gözden kaçırmadan hem yeni iş fırsatları hem de istihdam olanakları olarak çok dikkatli değerlendirmek gerekir.
Ancak hangi meslek ya da iş yapılırsa yapılsın asıl önemli olan, şu becerilerin yüksek olması; Yaratıcılık, çalışkanlık, disiplin, analitik düşünme, problem çözme, dijital okuryazarlık, adaptasyon gücünün yüksekliği, iyi iletişim, takım oyunculuğu, fütürist bakış açısına + bir vizyona + stratejik gelecek planına sahip olabilmek ve T-İnsan’laşabilmek. Meslekler nasıl olsa gelişecek. Önemli olan, insani becerilerin ve yetkinliklerin güncellemesi, gelişmesi. Dayanıklılık, esneklik, uyumlanabilme kapasitesinin yükseltilmesi. Bunlara odaklanılmasını öneririm.

İş piyasasındaki kutuplaşma belirginleşecek
KobiEfor: Yıldızı parlayacak meslekler ve yeni doğan meslekler iş piyasasını nasıl şekillendirecek?
Ufuk Tarhan: İş piyasasında kutuplaşmalar olacak. Daha doğrusu zaten başlamış olan kutuplaşma daha da belirginleşecek. Bu konu aslında PwC’nin Geleceğin İş Dünyası 2030 raporunda çok güzel anlatılmış. Oradan okumanızı hararetle tavsiye ederim. Ben de bu kısa linkten (https://bit.ly/3S4i2At) ulaşabileceğiniz yazımda özetlemiştim. Ona da bakabilirsiniz.

İşlerin çoğu yapay zeka ve robotlar tarafından görülecek
İş dünyası şöyle şekillenecek; Özellikle yapay zekâ, internet hızının ve kapasitesinin bir de ‘blockchain, kripto varlıklar ve metaverse’ün gelişip yaygınlaşmasıyla devletlerin, sınırların önemi iyice azalacak. Devasa büyüklükte şirketler dünyanın tüm ürün-hizmet geliştirme, dağıtım, tüketim sistemlerini belirleyen, neredeyse devletler üstü yapılara dönüşecekler. Bunların sadece üst düzeylerinde ve çok kritik noktalarında çok az üstün nitelikli, maaşlı, bordrolu insan çalışacak. İşlerinin çoğu yapay zekâ ve robotlar tarafından görülecek.
Diğer insan gerektiren işler ki çok az sayıda olacaklar, GİG ekonomisi prensipleriyle, proje bazlı, geçici, gerektikçe kontratlarla kiralama şeklinde esnek olarak dünyanın her yerinden istihdam edilecek. İşlerin çoğu alt yüklenici ufak şirketlerle ve geçici/kiralık insan ya da robot çalışanlarla yapılacak.

Heryerden çalışmak standartlaşacak
Her yerden çalışmak 3D görselleştirmeler VR, AR, XR geliştikçe daha da yaygınlaşacak hatta standart olacak. İnsanlar toplantılara avatarlarını yollayabilecekler. Plazalar boşalacak. Çoğunda dikey tarım ya da sosyalleşme, ortak çalışma alanları, sağlık merkezleri, ikametgâh, otel gibi çözümler yer almaya başlayacak.

“Şirketler, yeni teknolojilere sürekli yatırım yapmalılar”
KobiEfor: Şirketler geleceğin işlerine hazırlanmak ve varlıklarını sürdürebilmek için nasıl bir yol haritası izlenmeli?
Ufuk Tarhan:
• Yeni teknolojilere yatırım yapmalılar. Teknolojinin gelişmesi, iş dünyasının sürekli olarak değişmesine neden olacak. İş dünyası değiştikçe teknoloji tekrar değişecek. Bu adeta bir etkileşim sarmalı olarak hep sürecek. Şirketler, bu sarmalın dışında kalmamak, masadan kalkmamak ve ayak uydurmak için yeni teknolojilere sürekli yatırım yapmalıdırlar. Aksi takdirde verimlilik, yeni iş fırsatları yaratma ve rekabetçi kaslarının gelişimi gibi konularda geri kalırlar.
• Çalışanlarının yeni beceriler kazanması, kendilerini sürekli geliştirmeleri için eğitim, zaman, olanak sağlamalıdırlar. Teknolojinin gelişmesi, çalışanların da yeni beceriler edinmesini gerektirir. Şirketler, çalışanlarına yeni beceriler kazandırmak için eğitim programları düzenlemeli ama bunları yaparken ilave zaman ve kaynaklar, ortamlar da yaratmalıdırlar. Cinsiyet eşitliği, kapsayıcılık ilkelerine, esnek çalışma koşullarına azami özen göstermelidirler. Eğitimi, gelişim olanaklarını, insani yaşam koşullarını lütuf gibi verenler kaybederler. Bu konu artık çalışana masa, telefon, araba, yemek, su, bilgisayar vb. vermekten daha önemli, temel bir haktır. Bu şekilde işgücü yapısını yenilikçi hale getirmek, şirketlerin iş dünyasındaki değişimlere uyum sağlaması için belki de en önemli faktördür.
• Yeni iş fırsatları yaratmalılar. Bunun için sürekli projeler, pilot uygulamalar, yeni denemeler, Ar-Ge çalışmaları yapmalı, inovasyon refleksi, değişim-dönüşüm hevesi yüksek bir çalışma ortamı ve heyecanlı, disiplini yüksek, cesur, çalışkan ekipler yaratmalıdırlar. Yeni pazarlara girmeliler. Teknolojinin gelişmesini, uluslararasılaşma stratejileri geliştirmek için avantaja dönüştürmeliler.
Şunu da eklemem lazım; tüm bu “meli, malı” listeleri bireysel ölçekte de kurumsal ölçekte de “yapılmazlarsa” işe yaramıyorlar. Yani hayata geçirilemeyen, pratikte uygulanmayan, kullanılmayan isteğin, dileğin, planın, vizyonun, stratejinin, eğitimin, teknolojinin, yol haritalarının vb. hiçbir önemi olmuyor.
En ama en asıl ve önemli olan; heyecanla, ahlaklı, vicdanlı, etik kurallara sadık kalarak, kesintisiz ve disiplinle “ÇALIŞMAK, YAPMAK”. Gerisi boş laf ve sonuçta da başarısızlık.
İnsanlığın, iş dünyasının pek bilgi eksiği kalmadı. Sıkıntı, bilmemizde ama yapmamamızda. Gelecek Planlamasından ve T-İnsanlaşmaktan uzak duruyoruz. Oysa bunların mutlaka bilinmesi, benimsenmesi ve yapılması gerekiyor ki listelemecilik oyununa dönmesin…

T-İnsanlaşırsak Gelecek Güzel Gelecek
KobiEfor: Daha önceki yazılarınızda geleceğin mesleklerini bulmak için fütüristik formüller de önermiştiniz, bunları özetler misiniz?
Ufuk Tarhan: Biliyorsunuz ben geleceğe iflah olmaz derecede iyimser bakan, “iş odaklı” bir fütüristim.
Sürdürülebilir bir işim olsun, gelecekte de bir işe yarayayım ve artık dijital mi, klasik mi, kripto mu; her ne formda olacaksa olsun, geçimimi sağlayacak bir “para” kazanayım, kazandırayım diyenlere yardımcı olmaya çalışıyorum. Esinlendirecek, vizyon-strateji geliştirilmesine ve aksiyona geçmeye teşvik edecek paylaşımlar, hizmetler üretmeye gayret ediyorum…
Onlardan biri de geleceğin mesleklerini bulmak ve düşünmek için kurguladığım mini bir egzersiz.
www.ufuktarhan.com/gelecegin-meslekleri sitesinde 30 alan, 30 da iş listesi var. Bunları birbiriyle kombinleyerek gelecekte yapmak istediğiniz işi ya da derinleşmek istediğiniz mesleği belirliyorsunuz. Denemeden daha fazla anlatmak çok anlamlı değil. Dener denemez ne olduğunu anlayıp, siteye yazacaktır okuyucularımız. Lütfen hemen linke koşsunlar…
Çok içtenlikle T-İnsan kitabımı ve Yarının İşini Yarına Bırakma kitaplarımı okumalarını ama mutlaka T-İnsanlaşmalarını öneriyorum. Gelecekle başa çıkmak ve tüm yukarıdaki konuları iyice ve hızla içselleştirmek için çok yararlanacaklar. Ve şirketler mümkünse en az bir kere beni çalışanlarına dinletmeliler.  Şu linki de tüm içeriklerimi kesintisiz takip etmeleri için bırakıyorum; www.linktr.ee/futuristufuk
Son sözüm tabii ki #GelecekGüzelGelecek eğer T-İnsanlaşır, yarının işini yarına bırakmazsak…

KSO’nun projesi AB hibe desteği aldı
Kocaeli Sanayi Odası’nın, ‘Doğu Marmara’da Geleceğin İşlerine Uyum Projesi’ AB (Avrupa Birliği) hibe desteği almaya hak kazandı.
KSO önemli bir projeye daha imza attı. Mesleki eğitimin yanında yenilikçi iş süreçlerine uyumu da önemseyen KSO, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ‘Cinsiyet Eşitliği Odağında Geleceğin İnsana Yakışır İşleri Yaklaşımının Desteklenmesi Hibe Programı’ kapsamında hazırladığı ‘Doğu Marmara’da Geleceğin İşlerine Uyum’ projesine hibe desteği almaya hak kazandı. Projenin imza töreni; Kocaeli Sanayi Odası (KSO) Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, KSO Genel Sekreteri Memet Barış Turabi ve KSO İş Geliştirme Sorumlusu Aynur Hacıfettahoğlu’nun katılımlarıyla Ankara’da gerçekleştirildi. İmzaların ardından projenin hazırlık çalışmaları da başladı. KSO, proje kapsamında sivil toplum diyaloğunu güçlendirmeyi ve çevreci yaklaşımı yaygınlaştırmayı hedefliyor.
“Şehrimize faydalı proje”: KSO Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, “Dünya değişiyor ve dönüşüyor. Yeni dünya düzenin yolu yeşil ve dijital dönüşümden geçiyor. Kocaeli Sanayi Odası olarak değişen bu iş süreçlerine uyumu önemsiyoruz. Kocaeli’de bilişim sektöründe nitelikli personel yetiştirmek, dezavantajlı grupların mesleki katılımını ve adaptasyonunu sağlamak adına başlatacağımız projenin şehrimize ve bölgemize fayda getireceğine inanıyoruz” dedi.
Proje ortakları: TOBB’un MEB ile yaptığı protokol kapsamında KSO’nun desteklediği İzmit Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nin de ortağı olduğu proje, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı desteğiyle yürütülecek. Eylül ayında başlayacak projenin paydaşları arasında KSO’nun dünyaya örnek sosyal sorumluluk projesi Bizimköy Engelliler Üretim Merkezi, Kocaeli Valiliği İl Göç İdaresi, Türk Kızılayı Toplum Merkezi Kocaeli Şubesi,  Veribis, BİMSER,  Nacsoft Yazılım,  KOÜ Teknopark A.Ş. bulunuyor.
Hedef kitle: Proje kapsamında Dijital İş Platformu oluşturmayı amaçlayan projenin hedef kitlesi ise 16-35 yaş arası işsiz kadın ve erkekler. Projede hazırlanacak Dijital İş Platformu bu kitleye mesleki yeterlilik kazandırmak amacıyla web tabanlı bir eğitim platformu olarak hizmet verecek. Katılımcılar Dijital İş Platformu’nu iş bulmak amacıyla da kullanabilecekler. 1 yıllık bir zaman dilimini kapsayan proje ‘Bilişimde Geleceğin Yaygınlaştırılması’ isimli bir sertifika töreni ve kariyer görüşmeleri etkinliğiyle son bulacak.

Yakın gelecekte kaybolması beklenen meslekler
Bazı uzmanların öngörülerine göre; yakın gelecekte teknolojik gelişmelerle yavaşça hayatımızdan çıkacak meslek grupları şöyle:
• Garsonluk
• Kasiyerlik
• Telefonla Pazarlama / Call Center
• Sekreterlik
• Muhasebecilik
• Denetçilik / Müfettişlik
• Satış Danışmanlığı
• Emlakçılık
• Makinistlik
• Şöförlük / Pilotluk
• Nakliyecilik
• Tekstil İşçiliği
• Laboratuvar Teknisyenliği
• Postacılık / Kuryelik
• Onarım İşçiliği
• Depo Görevlisi
• Sigortacılık
• Çiftçilik.