Otomotiv pazarı daralsa da ‘Ticari Araçlar’ üretimi artıyor

Dünya’da otomotiv endüstrisi dev şirketlerini, üretimlerini azaltıp fabrika kapatmaya zorlayan çip krizi sürerken kapı da lityum krizi göründü. Elektrikli araçların (EV) bataryalarının ihtiyacı olan lityumda üretimin, talebin gerisinde kalması nedeniyle uzmanlar, lityum darboğazı yaşanabileceğine işaret ediyor. Pandemi’de kırılan tedarik zincirleri, konteyner krizi, ekonomi krizi ve iklim değişikliği sebebiyle yeni, çevreci ve yeşil teknolojilere yönelen otomotiv sektöründe yeni teknolojilerle yaşanan köklü değişim, bu dönemde ulaşım ve lojistik sektörünün can damarı ‘Ticari Araç’ pazarını da ciddi bir değişime ve dönüşüme zorluyor.
Türkiye’nin ihracat liderlerinden otomotiv sektöründe, her sektörde olduğu gibi; üretim, ihracat ve kapasitede düşüş yaşansa da sektörün yüzünü ‘Ticari Araçlar’ güldürüyor. Otomotiv sektörü genelinde ciddi düşüş yaşansa da ‘Ticari Araçlar’ üretimindeki artış sektöre pozitif yansıyor. Uzmanlara göre; Pandemi’de Türkiye, bir adım öne geçti. ‘Ticari Araç’ pazarını; sektörün öncü sivil toplum kuruluşlarının raporları ve değerlendirmeleriyle aktarıyoruz.

‘Ticari Araçlar’, üretiminde artış
Otomotiv Sanayii Derneği (OSD), 2022’nin ilk çeyrek verilerini açıkladı. 2022 yılı Ocak-Mart döneminde toplam üretim, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12.4 azalarak 302 bin 730 adet, otomobil üretimi ise yüzde 21.5 azalarak 166 bin 363 adet gerçekleşti. Aynı dönemde traktör üretimi ile birlikte toplam üretim 315 bin 406 adet oldu.
Pazar: 2022 yılı Ocak-Mart döneminde toplam pazar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 23 azalarak 160 bin 16 adet, otomobil pazarı ise yüzde 25 azaldı ve 116 bin 834 adet gerçekleşti.
İthalat ve satış: 2022 Ocak-Mart döneminde otomobil pazarında ithalatın payı yüzde 64, hafif ticari araç (minibüs + kamyonet) pazarında ithalatın payı yüzde 40 olarak gerçekleşti, geçen yılın aynı dönemine göre toplam hafif ticari araç satışları yüzde 17, yerli hafif ticari araç yüzde 9 ve ithal hafif ticari araç satışları yüzde 26 azaldı. 2022 Ocak-Mart döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre ağır ticari araç pazarı yüzde 1 azalarak 7 bin 966 adet, kamyon pazarı yüzde 2 azalarak 7 bin 170 adet, otobüs pazarı yüzde 14 azalarak 348 adet ve midibüs pazarı yüzde 52 artarak 448 adet gerçekleşti.
Son 10 yılda ticari araçlar pazarı büyümeye devam ediyor: Son 10 yıllık ortalamalara göre 2022 yılı Ocak-Mart döneminde, toplam pazar yüzde 4, otomobil pazarı yüzde 4, ağır ticari araç pazarı yüzde 9 artarken, hafif ticari araç pazarı paralel seviyede gerçekleşti.
Ticari araç üretimi arttı: 2022 yılı Ocak-Mart döneminde yük ve yolcu taşıyan ticari araç grubunda üretim yüzde 2 ve ağır ticari araç grubunda yüzde 28 oranında artarken, hafif ticari araç grubunda yüzde 0.3 oranında düşüş yaşandı. 2021 yılı Ocak-Mart dönemine göre ticari araç pazarı yüzde 14, hafif ticari araç pazarı yüzde 17 ve ağır ticari araç pazarı yüzde 0.7 azaldı.
2021’e göre, ticari araçlar üretimi, 2022 Ocak-Mart döneminde yüzde 2 artarken; ürün grubu bazında üretim: • Otobüste yüzde 34 • Midibüste yüzde 78 • Kamyonette yüzde 1 • Kamyonda yüzde 25 artarken, • Minibüste yüzde 6 azaldı. • 2022 Ocak-Mart döneminde traktör üretimi de yüzde 16 azalarak 12 bin 676 adet oldu.
Kapasite kullanım oranları: Ocak-Mart döneminde kapasite kullanım oranları, hafif araçlarda (otomobil + hafif ticari araçlar) yüzde 62, kamyon grubunda yüzde 91, otobüs-midibüs grubunda yüzde 12 ve traktörde yüzde 68 olarak gerçekleşti. Ocak-Mart döneminde otomotiv sanayisinin toplam kapasite kullanım oranı yüzde 63 oldu.
İlk çeyrekte 7.6 milyar dolar ihracat: 2022 yılı Ocak-Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre, toplam otomotiv ihracatı adet bazında yüzde 14, otomobil ihracatı yüzde 20, ticari araç ihracatı yüzde 4 azaldı, traktör ihracatı yüzde 30 arttı. Bu dönemde, toplam ihracat 225 bin 550 adet, otomobil ihracatı ise 124 bin 599 adet oldu. Uludağ İhracatçı Birlikleri (UİB) verilerine göre; 2022 yılı Ocak-Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre, toplam otomotiv ihracatı yüzde 3 azaldı ve 7.6 milyar dolar oldu, Euro bazında yüzde 4 artarak 6.8 milyar Euro oldu. Bu dönemde dolar bazında ana sanayi ihracatı yüzde 11 azalırken, tedarik sanayi ihracatı yüzde 9 arttı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre; toplam otomotiv sanayi ihracatı, 2022 Ocak-Mart döneminde yüzde 12.4 pay ile sektörel ihracat sıralamasında 2. sırada yer aldı.

“Zorluklara rağmen sanayimizin gelişimini sürdüreceğiz”
Türkiye otomotiv sanayisine yön veren 13 büyük üyesiyle sektörün en köklü kuruluşlarından OSD, 47. Olağan Genel Kurulu’nda OSD’nin Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Eroldu seçildi. OSD’nin 2018’den bu yana yönetim kurulu başkanlığını yürüten Haydar Yenigün’den görevi devralan OSD Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Eroldu, otomoiv sektörünün küresel platformda kendini kanıtlamış nitelikli oyunculardan oluştuğunu belirterek, “16 yıldır ülkemizin ihracat lideri ekonomiye doğrudan ve dolaylı olarak ciddi katkılarda bulunuyor” dedi.
OSD Başkanı ve TOFAŞ Yönetim Kurulu Üyesi ve CEO’su Cengiz Eroldu, şunları kaydetti: “Yeni teknolojiler, yeni enerji ve jeopolitik dengeler, Pandemi sonrası bozulan tedarik zinciri, yetenekli insan darboğazı ve iklim değişikliği çağında, sanayimizin önündeki meydan okumalar artmış ve çeşitlenmiş durumda. AB ile bütünleşik olarak gelişmiş olan Türk otomotiv sanayi de önemli meydan okumalarla karşı karşıya. Değişen teknoloji nedeniyle, yerlilik oranlarında azalma riski yaşıyoruz. Enerji fiyatları artarken, yeni ürünler, orta ve düşük gelirli insanlar için aşırı pahalı hale geliyor. Korumacı ekonomik politikalar kuvvetleniyor. Bu zorluklara rağmen sanayimizin gelişimini/büyümesini sürdürmek istiyoruz.”

ODD Raporu’na göre; ilk çeyrekte üretim ve ihracat azaldı
Otomotiv Distribütörleri Derneği’nin (ODD), Makroekonomik Değerlendirme Mart 2022 Raporu’nda, “Türkiye otomotiv sektörü toplam pazarı, 2022 yılı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %31.8 daralarak 68.245 adet, üretim %13.7 azalarak 106.575 adet ve ihracat %17.5 azalarak 78.925 adet oldu. İhracat değeri ise %6.9 oranında artarak 2 milyar 732 milyon dolar seviyesine ulaştı” açıklaması yapıldı.
Otomobil ve hafif ticari araç pazarı daraldı: ODD ‘Otomobil ve Hafif Ticari Araç Pazarı Raporu (Mart, Ocak-Mart 2022)’; Türkiye otomobil ve hafif ticari araç toplam satışlarının 2022’nin ilk çeyreğinde 2021’in aynı dönemine göre yüzde 23.5 azalarak 152 bin 50 adet gerçekleştiğine yer verdi. Rapora göre; otomobil satışları yüzde 25.3 düşüşle 116 bin 834 adede gerilerken, hafif ticari araç pazarı yüzde 16.5 daralarak 35 bin 216 adet olarak gerçekleşti.
Martta gerileme hızlandı: ODD Raporu’na göre; Mart’ta satışlardaki azalışın hızlandığı görüldü. 2022 Mart ayı otomobil ve hafif ticari araç pazarı, 2021 Mart ayına göre yüzde 33.4 azalışla 64 bin 267 adede, otomobil satışları yüzde 34.3 gerileyerek 50 bin 173’e, hafif ticari araç pazarı ise yüzde 29.8 daralarak 14 bin 94’e indi. Otomobil ve hafif ticari araç pazarının 10 yıllık Mart ayı ortalama satışları yüzde 7.3 azaldı. Bu oran otomobilde yüzde 5.8, hafif ticaride ise yüzde 12.2 olarak gerçekleşti.
En çok tercih edilenler; C segmenti, SUV, otomatik ve benzinli otomobiller: Otomobil pazarı segmentlere göre incelendiğinde, yılın ilk çeyreğinde satılan araçların yüzde 89.6’sını A, B ve C segmentlerindeki araçlar oluşturdu. Gövde tiplerine göre ise en çok SUV otomobiller (yüzde 41) tercih edildi, onu sedan ve H/B otomobiller izledi. Motor tiplerine göre bakıldığında en çok yüzde 71.7 ile benzinli otomobiller tercih edildi, onu dizel, hibrit, otogazlı araçlar takip etti. En çok 1600cc altındaki otomobiller (Yüzde 88.5) satıldı. İlk çeyrekte satılan elektrikli otomobil adedi 1.073 oldu. Satılan otomobillerin yüzde 78.2’si otomatik oldu.
Hafif ticaride en çok van gövde tipi tercih edildi: Hafif ticari araç pazarı gövde tipine göre incelendiğinde satışların yüzde 76.6’sını (26.986 adet) van tipi araçlar oluştururken, kamyonet gövde tipi olanlar yüzde 12 (4.217 adet) ile ikinci sırada yer aldı. Onu, kamyonet (yüzde 12), pickup (yüzde 6.3) ve minibüs (yüzde 5.1) izledi.
Türk otomotiv sektörünün 44 markasını çatısı altında barındıran ODD’nin 36. Olağan Genel Kurulu’nda ODD yeni Yönetim Kurulu Başkanı Ali Haydar Bozkurt seçildi. Ali Bilaloğlu, ODD başkanlığını Ali Haydar Bozkurt’a devretti. ODD Genel Koordinatörü Dr. Hayri Erce, “2020 ilk çeyreğinde başlayan Pandemi’nin zorlukları ve belirsizliklerinin 2021’de devam etmesiyle yaşanan tedarik sorunları ve çip krizinin olumsuz etkileri sebebiyle, otomotiv iç pazarı sekiz yüz bin adet seviyesinin de altında kapandı. Otomotiv sektörü iç pazar adetleri,  sektörümüzde 2015’te yakalanan bir milyon adetlik iç pazar seviyesinin altında kalmaya devam ediyor. 2022 yılı iç pazar tahminlerine göre ise geçen seneki iç pazar adetlerini yakalamak büyük başarı olacaktır” dedi.

“Ürün fiyatları ciddi oranda arttı”
ODD Yönetim Kurulu Başkanı ve Toyota Türkiye Pazarlama ve Satış CEO’su Ali Haydar Bozkurt, bu yıl da geçen yıl olduğu gibi arzın talebi karşılayamadığını, talep edilen bazı otomobillerin bulunmasında zorluk yaşandığını, geçen yıl üretimdeki aksaklıklar, lojistik sıkıntıları, konteyner sorunu gibi nedenlerden dolayı ciddi sıkıntılar yaşandığını söyledi: “Bu seneye gelirken kurlardaki değişikliklerle ürün fiyatları da ciddi oranda arttı. Bulunurluk sıkıntısının üstüne bir de Rusya-Ukrayna savaşı geldi. O iyice işi zora soktu. Perakendede, normal müşteri talebinde geçen seneki hız yok. ÖTV muafiyetli müşteriler, yılın ilk 2-3 ayı çok yoğun alım yaptı. Bir de filolar, kurumlar alım yaptı ağırlıklı olarak. Şu anda da gelen talep aslında bu paralelde devam ediyor. Ama bulunurluk sıkıntısı devam ettiği ve arz talebi karşılayamadığı için hala bulunurluk sıkıntısı olarak pazar aynı görünümünde devam ediyor.” Daha önce bu sorunun 2022 sonuna kadar devam edeceği öngörülse de Rusya-Ukrayna savaşının bu süreyi uzatabileceğini belirten Bozkurt, 2023’e de sarkabilir gibi bir endişe başladığını, savaşın bir an önce sonuçlanmasıyla hayatın normal seyrine dönebileceğini kaydetti. Savaş bitse de çiple ilgili sorunun tam çözülmediğini, hammadde ve lojistik sorunlarının devam ettiğini, Dünya genelinde araç bulunurluğu sıkıntısı olduğunu vurguladı. Bozkurt, araç olmadığı için bu yıl pazar tahmini yapmanın da oldukça zor olduğunu ifade etti.
Şu anda araçların çok büyük bölümünün yüzde 80’lik vergi dilimine girdiğini kaydeden Bozkurt, matrah güncellemesi yapılması gerektiğini ve faiz oranlarının hala müşteri için önemli bir kriter olduğunu vurguladı. İnsanların yenisini bulamama ihtimaliyle aracını satmaktan imtina etmesi nedeniyle ikinci elde de bulunurluk sıkıntısının baş gösterdiğini ve bunun fiyatları yukarıya doğru yükselttiğini aktaran Bozkurt, zaman zaman gündeme gelen ikinci el araç ithalatının kısa vadede çözümmüş gibi görünse de tehlikeli bir fikir olduğunu, Türkiye’nin araç parkının yaşlı araçlarla dolmasına neden olabileceğini ve cari açığa altından kalkılması çok zor bir yük getirebileceğini dile getirdi.

Ağır ticari araç pazarında çekici satışları arttı
TAİD’in (Ağır Ticari Araçlar Derneği) açıkladığı verilere göre; 2022 yılı Ocak-Mart dönemi ağır ticari araç pazarı (kamyon /çekici), bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 5 azaldı. Bu dönemde satılan toplam araç sayısı 6.620 oldu. Çekici satışları, 2022 Ocak-Mart döneminde geçen yıla göre yüzde 5 artarak 4.142 adet, 16 ton ve üstü kamyon satışları yüzde 22 azalarak 1.602 adet, 16 ton altı kamyon satışları da yüzde 9 azalarak 876 adet oldu. Toplam ağır ticari araç pazarı 2022 Mart’ta bir önceki yılın Mart’ına göre yüzde 6 arttı. Çekici satışları yüzde 16 artarken, 16 ton ve üstü kamyon satışları yüzde 7 ve 16 ton altı kamyon satışları da yüzde 4 azaldı.
Semi-treyler araç pazarı: TAİD verilerine göre; 2022 Ocak-Mart dönemi semi-treyler araç pazarı, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 7 artarak, satış adedi 2.359 oldu. Mart ayında ise bir önceki yılın Mart ayına göre yüzde 15 artarak 983 adet gerçekleşti.

“Pandemi’de Türkiye, bir adım öne çıktı”
Ağır Vasıta, Treyler ve Üstyapı Zirvesi açılışında konuşan TAİD Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Alp Bursalıoğlu, Pandemi’de lojistik sektörünün öneminin daha iyi anlaşıldığını, Avrupa ve Amerika’da birçok sıkıntı yaşandığını, Türkiye’deki lojistik sektörü ve tedarik zincirinin büyük sıkıntı yaşamadan görevine devam ettiğini söyledi. Ağır kamyon satışları ve treyler de eklendiğinde Türkiye’nin Avrupa’nın 4. pazarı haline geldiğini, bunun da Türkiye’nin stratejik konumunu göstermesi açısından önemli olduğunu aktaran Bursalıoğlu, Türkiye’nin dış ticaretine katkı yapan filoya da büyük görev düştüğünü belirtti: “Tüm Dünya’da yaşanan çok ciddi bir tedarik sorunu var, ancak rekabet ettiğimiz ülkelere göre bu süreç Türkiye’yi bir adım öne çıkardı.”

Busworld Turkey 2022, 26-28 Mayıs 2022’de
Busworld Turkey 2022, Anadolu Isuzu, Güleryüz, Karsan, Otokar, BMC, Mapar, Aselsan, Allison Transmission, Erener, Bur-Can, Erduman Otomotiv’in de aralarında bulunduğu 130 katılımcı ile dünyanın en büyük ikinci Busworld fuarının 10.’su, 26, 28 Mayıs 2022’de, İstanbul Fuar Merkezi’nde gerçekleştirilecek. Fuarda sektördeki son teknolojiler ve yerel start-uplar da yer alacak.

Otomotivin geleceği
OYDER (Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği) tarafından Ipsos’a yaptırılan ‘Yetkili Satıcı Memnuniyet’ araştırmasının sonuçlarına göre; yetkili satıcıların yüzde 82’si Türkiye’deki otomobil satışlarının gelecekte Dünya’ya oranla daha çok artacağını ancak sektör karlılığının daha düşük olacağını öngörüyor. Yetkili satıcıların büyük çoğunluğu, dizel ve benzinli motorların ortalama 15 yıldan daha uzun bir sürede satıştan kalkacağını düşünüyor, yüzde 7’lik kesim ise geleneksel motorların satıştan hiç kalkmayacağı görüşünde. Yetkili satıcıların yüzde 23’ü internete bağlı sürüş teknolojilerinin Türkiye’de 5 yıl içinde yaygınlaşacağını, yüzde 33’ü 5-10 yıl içinde, yüzde 37’si ise 10 yıldan daha uzun bir sürede hayatta yer alacağını düşünüyor. Yetkili satıcıların yüzde 11’i, otonom araçların Türkiye’de 5 yılda yer alacağını öngörürken, yüzde 31’i 5-10 yılda, yüzde 47’si 10 yıldan uzun bir sürede yer almasını beklediklerini dile getiriyor, ‘Hayata geçeceğinden emin değilim’ diyenlerin oranı ise yüzde 11.