Tarihi Hereke Halısı Üretim Tesisi ve Kültürel Miras Müzesi Projesi
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) Genel Sekreteri Doç.Dr. Mustafa Çöpoğlu, MARKA’nın hibe desteği sağlayacağı Tarihi Hereke Halısı Üretim Tesisi ve Kültürel Miras Müzesi Projesi’ni anlattı.
2022 yılında Sosyal Gelişmeyi Destekleme Programı kapsamında, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı’na yapılan başvurular arasından desteklenen 14 projeden biri olan Tarihi Hereke Halısı Üretim Tesisi ve Kültürel Miras Müzesi Projesi, T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı değerlendirmesi sonucu başarılı bulunmuştur.
Körfez Belediyesi’nin başvuru sahibi olduğu ve Kocaeli İl Kültür Turizm Müdürlüğü, Körfez Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü ile Körfez İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’nün iştirakçiler arasında yer aldığı proje kapsamında, unutulmaya yüz tutmuş bir kültürel mirasın ülkemize ve bölgemize yeniden kazandırılması ve tanıtımının yaygınlaştırılması amaçlanmıştır.
Hereke halısı, Osmanlı Devleti saray halıcılığının devamı niteliğindeki özgün bir halı türü olup Körfez Belediyesi girişimleri ile ürünün ‘Coğrafi İşareti’ alınmıştır. Çift düğüm tekniği kullanılması ve el yapımı olması onu diğer halılardan farklı kılan ve öne çıkaran özelliğidir. Yapımı oldukça emek ve özen isteyen; birinci sınıf ipek kullanılarak örülen kültürel miras kategorisindeki bu halılar saraylarda dekorasyon olarak kullanılmıştır. Ancak kültürel miras değerindeki Hereke halısı dokumacılığı zanaat olarak giderek yok olmaya ve unutulmaya başlamıştır.
Dünya el halısı ithalatı 2019 yılında %13.2 oranında azalarak 1.03 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. ABD tek başına dünya halı ithalatının %42.6’sını gerçekleştirmektedir. Dünya el halısı ihracatının 2019 yılı itibariyle %36.5’ini Hindistan, %9’unu Pakistan, %8.1’ini İran, %7’sini Nepal ve %5.7’sini Türkiye gerçekleştirmiştir. Türkiye bu alanda iddialı ülkeler arasında yer almakta olsa da halı üretimi süreci giderek endüstriyelleşmektedir. Özellikle Çin’deki seri üretim ve düşük maliyetlerle rekabet etmek oldukça zor olduğundan; el emeği ve yüksek katmadeğerli marka değeri yaratılarak bu durumun önüne geçilebileceği öngörülmektedir.
Hereke Halısı Üretim Tesisi ve Kültürel Miras Müzesi Projesi ile Körfez ilçesindeki dokuma becerisi olan işsiz kadınlara ustalık düzeyi halı dokuma eğitimleri verilerek bu alanda istihdamlarının sağlanması sonrasında yöre kadınlarının sosyo-ekonomik hayata kazandırılması hedeflenmektedir. Bu sayede, zaman içerisinde unutulmaya yüz tutan bölgeye özgü Hereke halısı dokuma zanaatının yeniden canlandırılarak bu alanda kaybedilen usta nitelikte işgücünün dokumacılık sektörüne geri kazandırılması beklenmektedir. Hereke halısının kültürel ve turistik değerinin yanında, marka kimliğinin güçlendirilmesi ile bölgesel kalkınmaya katkı sağlayacak bir ticari değer haline gelmesi de proje ile varılmak istenen hedefler arasındadır.
Proje faaliyetleri kapsamında verilecek halı dokumacılığı eğitimleri sonrasında Hereke halısı üretiminin sürdürülebilir hale getirilmesi amacıyla bu alanda yöre kadınlarının istihdamı sağlanacaktır. Yine proje faaliyetleri kapsamında kurulacak olan kültürel miras müzesi ile Hereke’nin tarihi ve kültürel değerlerinden olan Hereke halısının burada sergilenmesi, geleneksel zanaat temelli kültürün uluslararası ölçekte tanıtılması ve hâlihazırda coğrafi işarete sahip olan bu ürünün katmadeğerli bir marka kimliği haline getirilmesi amaçlanmaktadır.
Toplam bütçesi yaklaşık 1.9 milyon TL olan projeye, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından sağlanacak hibe desteği 1.5 milyon TL olarak belirlenmiştir. Projenin temel faaliyetleri arasında dokuma ustalığı eğitimi alacak olan kursiyerlerin belirlenmesi, kurulacak olan eğitim atölyelerinde gerçekleştirilecek eğitimlerin sonrasında bu hedef grubun kurulacak halı üretim merkezinde istihdamlarının sağlanması, Hereke yöresindeki tarihi halıların sergileneceği Hereke Kültürel Miras Müzesi’nin kurulumu ve müzenin tanıtımına ilişkin ziyaret ve etkinlikleri içeren faaliyetlerin düzenlenmesi yer almaktadır.
